Kitobni o'qish: «Бақытты болуды үйреніңіз! 2 Бөлім», sahifa 5
КӨМЕКТІ ҚАЛАЙ ЖӘНЕ ҚАЙДАН ТАБУҒА БОЛАДЫ
Көмекті қайыр сұрау арқылы емес, қолдау сұрау арқылы алу керек. Ең дұрысы ешкім сізге көмектеспейтінін білгеннен кейін, өзіңізге көмекті өзіңізден артық ешкім бере алмайтынын түсіну.
Сіз адамдарға «кемшіліктеріне» қарап баға бермеңіз, олардың артықшылықтарын іздеңіз және соны үйреніңіз. Міне көмек! Өткен амал-əрекеттер, қателіктер, күнәлар туралы ойламаңыз. Арман-мақсаттардың «мүмкін еместігі» туралы ұмытыңыз. Міне көмек! Сіздің ақылыңыз, сіз ойлағаннан да əлдеқайда жоғары екендігіне сеніңіз, шектеулерді бұзып шығыңыз. Міне көмек!
Қайратты ұмтылыстар мен қатты қалау, барлық назарды арман-мақсатқа аудару – түпкілікті нəтижені міндетті түрде береді. Егер сізде қандай да бір идея немесе сенім болса жəне бұрын болмаған нəрсені жасағыңыз келсе, онда бұл идеяға деген сенімділік маңызды. Әрбір қалау-ниетті жүзеге асыру мүмкіндігі көмекті қабылдауға дайын болуыңызға байланысты. Егер сіз кітап оқып отырып оны ортан белден жаба салсаңыз, онда сіз кітаптан ешқандай пайда көрмейсіз.
Көмеке алу үшін сіз өзіңізді басқаларға сендіріп, қабілетіңізді дəлелдеуіңіз керек. Сіз мақсаттарыңызға жету үшін адамдарды ынтымақтастыққа тартуыңыз керек, сіз олармен сенімді қарым-қатынас орналату үшін бар күшіңізді салуыңыз керек.
«Адамдардың қолдауына қалай қолжеткізуге болады?» – əр адам осы проблемаға тап болады. Бәрі негізі өзіңіздің ішіңізде, қоршаған ортаның жалған сеніміне алданбаңыз, олардың ісі сіз үшін дәлел бола алмайды. Біздің əрқайсымыздың өз шындығымызды бар жəне біз соған сəйкес əрекет етеміз. Егер сіздің айналаңыздағы біреу шындық туралы жалған түсінікке ие болса, олар сіздің қалау-ниетіңіздің орындалмауына, мақсатыңыздың орындалмауына жəне т.б. логикалық себептерін келтіре бастайды. Ол жай ғана өзінің түсінігі мен сеніміне сəйкес ойлайды. Бұл сізді шектеулер мен бас тартуларға әкелмеуі керек.
Ең қиыны адамды ойлағанынан гөрі көп (артық) нəрсені жасай алатындығына сендіру. Сіз балаңыздың не істей алатындығын көресіз делік. Бірақ егер ол сіз қалағаннан артығырақ жасамаса, не сіз дұрыс көмектеспедіңіз, не өзіне қалай дұрыс көмектесу керек екенін үйретпедіңіз.
Мүмкін сіз өз қызметкерлеріңіздің немесе достарыңыздың шынайы əлеуетін болжай алмайтын шығарсыз, сіз олардан күдіктенбеңіз, себебі бұл басты проблема – егер олар өз əрекеттерінде шындық пен ақиқатты басшылыққа алса, олардан үйреніңіз, жабайы болмаңыз.
БАСҚА АДАМДАРҒА ҮМІТ ДЕҢГЕЙІН АРТТЫРУҒА КӨМЕКТЕСІҢІЗ
Сізден көп үміт күттіріп қоймаңыз, іспен дəлелдегенше асығыңыз. Жақсы менеджерлер, ата-аналар немесе ерлі-зайыптылар бір-біріне көмектесіп, үміт пен күту деңгейін арттыра алады. Олар өзі, өзге, өмір туралы түсініктерін өзгерте алады. Олар өздерін бұрын сенбеген нəрсеге сендіруге мəжбүр ете алады, содан кейін оларға ішкі диалог (аффирмация) пен қиял (визуализация) осы сенімді жүзеге асыруға көмектеседі.
Сіз адамдардға «дұрыс жолмен жүр» деп айта алмайсыз. Бүгінде олар бұған келісу үшін əлдеқайда күрделі болады. Баланы əлі де сендіруге болады, өйткені ол сенімге сүйенеді, бірақ көп ұзамай ол өсіп, логикалық ойлана бастайды жəне ұтымды дəлелдерді қажет етеді. Сіз басқаларға шындықты (өмірді) өзі ойлану арқылы құруға жəне осы кітапта сипатталған əдістерді қолдануға үйретуіңіз керек. Егер олардың біреуі сізді тыңдамаса, олар өздерінің сенімдерінің дұрыстығын растау үшін қолдан келгеннің бəрін жасайды жəне ақыр соңында сіздің күш-жігеріңізді нөлге дейін жеткізуге тырысады немесе сізбен байланыс үзуге дейін баруы мүмкін, себебі оның сенім ауыр тас сияқты, жартастан құлату үшін үлкен күш пен біраз уақыт керек. Ал сіз ешқашан дұрыс жолдан таймаңыз. Егер де бір іспен айналыссаңыз, ол сізге стресс емес, бақыт пен көңіл толу, қанағат сезімін əкелетін болсын.
ӨЗІҢІЗДІ ОПТИМИСТЕРМЕН ҚОРШАҢЫЗ
Ортаңыз дұрыс жақсы болмаса, позитивті адамдарды іздеңіз, солармен көп əңгімелесіңіз. Айналаңыздағылардың арасында үнемі: «Бұл мүмкін емес. Шығатын жол жоқ. Мұны қалай жасауға болатынын білмеймін!» дейтін пессимисттердің сізге ешқандай пайдасы жоқ. Сіз адамның қолынан келмейтін нәрсе жоқ екеніне сенуіңіз керек, себебі бұның бәрі шектеулер. Қабілетті жоққа шығаруға мүмкіндік беру, бұл қалай? Басқаша айтқанда, сіз олардың пайдасы үшін өз құқықтарыңыздан бас тартасыз ба? Олай болса, өз өкілеттіктеріңізді қайтаруға асығыңыздар. Сіз өзіңізді бизнесте қандай адамдармен қоршайсыз? Олардың ойлары неге бағытталған – проблемаларға (пессимизм) немесе шешімдерге (оптимизм)? Айналаңызды мұқият таңдаңыз – өйткені ол сіздің шығармашылық мүмкіндіктеріңізге үлкен əсер етеді, тіпті егер сіз оны өзіңіз білмесеңіз де. Айналаны адам таңдамайды, тағдыр таңдап береді дегенді ақылдан шығараңыз. Сіз өзгерсеңіз, орта өзгереді. Басқалардың теріс, жағымсыз, негативті көзқарасы – жұмыс тобында, отбасында, қарым-қатынаста болсын, жұқпалы дерт. Мақсатқа жетудің мүмкін еместігіне сенімді адам өзінің дұрыстығын дəлелдеу үшін қолдан келгеннің бəрін жасайды. Жаңа бастамалардың жүзеге асатынына сенетін адам батыл қадам жасайды жəне өз жоспарын орындайды.
Неліктен компания басшысы белгілі бір жоспардың орындалмайтындығына сенімді болу үшін ақша құртады, бұл орынсыз шығын ғой? Себебі ол бірінші қателескісі келеді, тек сонда ғана жоспардың, графиктің, статистиканың дұрыс бұрыстығы анықталады. Табысқа деген сенімділік осылай, шығын арқылы қалыптасады және компания осындай батыл шешімнің арқасында, мол байлыққа қол жеткізеді. Бейсаналық кедейлік ондай байларда жоқ.
Адам өзін өзін-өзі бағалау деңгейі жоғары, көп білетін, көпті көрген, ойшыл оптимистармен қоршау керек. Ол оларға тек проблемаларды көруден гөрі шешім (нəтежие, дəлел) іздеуді үйретеді. Əрбір күшті адам мақсат қояды жəне оны жүзеге асыру үшін қажетті әрекетті жасайды. Егер адам жүзеге асатын, орындалатын мақсат қоюды үйренсе, ол шынымен керемет адам болады жəне ол өзіне өмірде максималды нəтижеге жетуге көмектеседі.
Жеке өсу мен даму немесе өмірдегі қандай да бір өзгерістерді жүзеге асыру үшін біз үміт пен күту деңгейін көтеруді үйренуіміз керек. Мұны істеу үшін сіз Құдай заңдылықтарына, өзіңізге жəне мақсаттарыңызға берік сенуіңіз керек. Біз өз идеяларымызды жүзеге асыра алатынымызды білуіміз керек. Егер қалғандары алдымен сену үшін көру керек болса, ал біз алдымен көру үшін сенентін боламыз. Біздің өз күшімізге деген сеніміміз басқаларға беріледі. Өзіне деген сенімділікпен жəне бізге көмектескісі келетіндермен – біз басқаларға мүмкін емес болып көрінетін нəрсені жасай аламыз.
СЕНІМНІҢ ШЫНАЙЫ МӘНІ
Өмірлік сəттіліктің барлық сыры басқалардың «мүмкін емес» деп санайтын нəрсені жасауға «Шексіз Күш-Қуат» табу. Өмір туралы ой-пікірге сүйене отырып, сіз қанша рет өзіңізге мақсат қойдыңыз? Сіз қазір не істегеніңізді емес (өткен шақ), өзіңіз қалаған жəне ұмтылатын нəрсені басшылыққа алуыңыз керек. Мұның бəрі бір сөзбен біріктіріледі – сенім. Сенім эзотерикалық немесе діни мағынада емес, психологиялық жəне физиологиялық ұғым ретінде. Егер сіз сана мен бейсана тандемінің қалай əрекет ететінін түсінсеңіз, сенім жаратылыстың табиғи процесінің негізі екенін білесіз. Əрекеттердің нəтижесі сіздің шығармашылық қабілеттеріңізге деген сеніміңізге байланысты екенін түсініп, сіз басқаларға «мүмкін емес» болып көрінетін проблемаларды жеңе аласыз. Сіз жай ғана өз қалауыңызға назар аударуыңыз керек, содан кейін сіз қалаған нəрсені жүзеге асыру үшін қажетті ақпаратты қарсылықсыз жəне ешқандай артық күш жұмсаусыз бейсанаңызға жеткізесіз. Сіз не іздесеңіз, ол да сізге қарай бағытталған. Бірінші қадам – көрместен бұрын сену.
5. Өз сценарийіңізді өзіңіз жазыңыз
Əр адамның өз əлеуетін, қабілетін іске асырудың, жан жарығын жағудың туа біткен қажеттілігі бар. Тек қиыны – бұл өсу мен дамуға деген ұмтылыс, жан құмары бізді қазіргі жағдайға (осы шаққа) үнемі наразылық етуге, қарсылық білдіруге мәжбүрлейді. Бізді бақытты етуге кедергі болатын үш негізгі сенім бар:
Бірінші: «Менде жоқ нəрсе менде бар нəрселерден жақсырақ». Басқаша айтқанда: «Ел-жұртта бар, менде неге жоқ?», яғни барымымздың бағасын, қадір-қасиетін білмейміз, ал бізде жоқ нəрсе əрдайым артығырақ болып көрінеді.
Екінші: «Менде бар нəрселер одан сайын көбейсе». Бізде қанша жеткілікті болса да, тіпті асып-тасып жатсақ та, одан да көп болса жақсы болар еді деген түсінік. Бұны басқаша дүниеге тоймау деп атайды. Негізінде бізден де жағдайы нашар, кем адамдар бар, бірақ оларды біз көргіміз келмейді.
Үшінші: «Мен қалаған нəрсені алған кезде, қалғаным орындалған кезде, қалағаныма жеткен кезде мен бақытты боламын». Бірақ бұл шынымен рас па? Біз салдарын білмейміз, адамның қалауының орындалуы өкінішке де қуанышқа да алып келуі мүмкін. Жаратушының заңдылығы сондай.
СІЗДІҢ ӨМІРІҢІЗ ТЕК ПРОБЛЕМАЛАРДЫ ШЕШУГЕ БАЙЛАНЫСТЫ МА?
Сіз «сәттілікке жету моральы» ұғымымен таныссыз ба? Оның мəні қарапайым жəне мынадай: «Қалауыңа жет жəне сен бақытты боласың». Бұл тезистің негізі, егер адам көп жұмыс істеп, барлық проблемаларын шешсе, онда бір күні ол бақытты болады деген сенім. Әрине бұл «Шын Бақыт» емес. Себебі біздің ойларымыз бен əрекеттеріміздің көп бөлігі проблемаларды шешуге бағытталған. Өзіңіз білетіндей, сіз ойлағанның бəрі өмірге айналады. Сонымен, сіз не туралы ойлайсыз? Əдетте проблемалар туралы. Шын мəнінде, біздің көпшілігіміз оянған сәттен бастап бірінші кезекте сол күні қандай проблемаларды шешу керек, алда қанша жұмыс күтіп тұрғаны туралы ойлар келеді. Біз үшін жағдай қалай болу керек, жағдайды қалай түзету керек, қиындықтарды қалай жеңуге болатындығы туралы ойлануға дағдыланғанбыз. Сондықтан, бізде əрдайым уақыт жоқ, біз автоматты түрде келесі күнгі проблемаларға дайындаламыз немесе өткен проблемаларды еске түсіреміз. Бірақ өмірге қараңыз: проблемаларды шешу, қажырлы еңбек жəне қалаған нәрсеге жету қалаған зат, мүлікке ие болу өмірді толық жақсарта алмайды. Егер сіз мұны түсінсеңіз, өмірде жай ғана болудың белгілі бір жеңілдігі мен қуанышы жоғалады. Проблемалар, қалау-ниет, еткен еңбек, жұмсалған уақыт бұның барлығы салдары, ал «Шын Бақытқа» жету үшін адам себебімен айналысу керек.
ЖАРАТЫЛЫС ПРОЦЕСІН ТҮСІНУ
Жаратылыс процесі туралы сөйлесейік. Егер сіз өзіңіздің өміріңізді қайтадан құрғыңыз, құрастырғыңыз келсе немесе оны жақсартқыңыз келсе, жаратылысқа қарсы емес, онымен бірге жүруіңіз керек. Мұны істеу үшін алдымен болу керек, содан кейін жасау керек, содан кейін алу керек. Осы принцип бойынша барлық ғаламның заңдылықтары ұйымдастырылған. Болмыс – бұл қазіргі ақыл-ой жағдайы, бұл ішкі сезім, жалпы адам жаны. Сыртқы жағдайлар сіздің бақыт сезімін немесе өмірге қанағаттану дəрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Бірақ бұл үлкен қауіп, өйткені сыртқы жағдайлар сіздің өміріңізді жəне өзіңізге деген көзқарасыңызды басқара бастауы мүмкін, әсіресе улаушы, вирусты ақпараттар. Егер сіз үнемі: «Мен бақытты боламын… (өзіңіз жалғастырыңыз) бір нәрсе істегенде, бір нәрсеге ие болғанда» – сіз ешқашан шын бақытты таба алмайсыз.
Жаңа жұмыс сіздің өміріңізді өзгертеді деп ойлайсыз делік. Сіз оны табасыз, бірақ көп ұзамай бəрі қалыпты жағдайға оралады: қайтадан жағымсыз адамдармен сөйлесуге, бір нəрсе үшін жауап беруге, уақыт өте келе, сіздің сезімдеріңізді бөліспейтіндермен жұмыс істеуге тура келеді. Жаңа жұмыс өзін-өзі қабылдауға айтарлықтай түзетулер енгізбегенін көріп, сіз бақыттың басқа көзін іздей бастайсыз. Тұйық шеңберде, мүмкін сіздің өміріңізді жаңа дос, жаңа үй, жаңа бала, жоғары жалақы өзгертетін сияқты көрінеді. Бірақ сіз қалаған нəрсені алған кезде, шын бақыт сезімі пайда болмайды. Ешқандай сыртқы факторлар бізді бақытты ете алмайды, өйткені бақыт – бұл ішкі жағдай. Іштей бақытты болуды білмейтін адам сыртқы қоршаған ортаның құлы болады.
НЕЛІКТЕН «СƏТТІЛІК МОРАЛЬЫ» ЖҰМЫС ІСТЕМЕЙДІ
Біз ғаламның «болу, жасау, алу» қағидасы бойынша құрылғанын айттық. Бірақ біздің көпшілігіміз өмірде басшылыққа алатын сəттілік этикасы, өкінішке орай, «жасау, алу, болу» деген басқа қағидаға негізделген. Осыған сəйкес, сіз əрекет жасайсыз бір нəрсеге (ақша, зат, мүлік,) ие боласыз, сол кезде сіз риза жəне бақытты боласыз. Бірақ бұл рас па? Шын мəнінде, біз жəне сіз бізден бұрын өмір сүрген адамдарға қарағанда əлдеқайда көп өмірлік артықшылықтарға ие болып өмір сүріп жатырқ. Біз қалаған нəрсені жасауға көбірек уақыт бөле аламыз, оны өз қалауымыз бойынша жұмсай аламыз, ақшамен де солай. Біздің өркениетіміз бұрын-соңды білмеген технологиялық даму деңгейіне жетті. Бірақ айналаңызға қараңыз – сіз жер бетінен жұмақ көресіз бе? Көбіміз ең бақытты жəне қанағаттанған адамдардан алыс екенімізді байқаймыз, бірақ шын мәнісінде бұл өмірде ешкім бақытты емес, ал ең бақыттылар тек өздерін солай санайды, есептейді. Неге? Себебі олар бақыт деген сөзді белгілі бір әрекеттермен не дүние-мүлікпен, танылумен байланыстырып қойған. Олардың арасында (шылқыған байлар, танымал жұлдыздар) өтірік бақыттылар толып жүр. Ал шын бақыттылар көп емес. Шын бақытты болу үшін не істеу керек?
Мəселе мынада, өмірдің өзі бүкіл ғаламмен бірдей принцип бойынша ұйымдастырылған: «болу, жасау, алу». Іштей бақытты бола отырып, сіз өзіңізден бақытты адам жасай бастайсыз, содан кейін, сіз бақытты деп санайтын күнделікті көріп жүрген, оларда да бар нəрсе, сіз де бола бастайды. Руханият шындықтарының бірі – қалау қателік пен өкініш тудырады. Басқаша айтқанда, егер сіз одан да көп нəрсені қаласаңыз жəне сізде бар нəрсені қабылдамасаңыз, сіз қиналасыз. Бірақ бұл сіздің өміріңізге жаңа пайда əкелмеу керек дегенді білдірмейді. Керісінше, адам мақсатты жəне шығармашылық сипатқа ие. Сонымен бірге, керек нəрсенің барлығы жеткілікті болғанына қарамастан, ақшаның саны көп болса да, көпшілігіміз бақытсыз боламыз. Біз үнемі бізде жоқ, ел-жұртта бар нəрсені қалаймыз жəне біз оны алған кезде, бақытты сезінудің орнына, біртүрлі сезім туындайды: «осы-ақ па?», «жалғасы жоқ па?». Көңіл толмаушылықтан қаншама адам адасып келеді. Адамзат ғарышты бағындырып, аспанды жаулап аламыз деді, бірақ тілектің орындалуымен бірге көңілсіздік пайда болды, өйткені аспан бізге әлі толығымен бағынған жоқ.
Дін бізді дүниеқұмарлық пен нəпсіқұмарлықтан бас тартуға үйретті. Бұл өте маңызды, бірақ бұл сөздердің негізгі мағынасы бұл емес. Өмірдің негізгі мәні – қазіргі жағдайды қабылдау жəне қазір бар нəрседен лəззат алу өте маңызды, өйткені одан басқа (әзірше) сіз де ешнəрсе жоқ. Сіз қазіргі уақыттағы жан тыныштығына, өмірдің қуанышына, болғаныңызға разы болыңыз, сонда сіз қалаған нəрсеге жете аласыз. Қазіргі, бүгінгі күнмен өмір сүру – бұл жай ғана қазіргі жағдайды қабылдау жəне көп нəрсеге ұмтылмау дегенді білдірмейді. Сіз қазір арқылы болашақты жасайсыз. Жаратылыс деңгейінде – сіз қазірдің өзінде табысты жəне бақыттысыз.
Көптеген адамдар өмір бойы бір нəрсе жасауға, табуға тырысады. Іс жүзінде ең бірінші жасаудың, табудың қажеті жоқ. Тек болу керек яғни ақиқат пен шындық болу керек. Дəл осы ішкі жағдайды қазірден бастап жасау түпкі нəтижеге жеткізеді. Сіздің өмірдің сапасы амал-әрекетпен емес, ішкі сезіммен (эмоция) анықталатынын түсінуіңіз керек. Сіздің болмысыңыз яғни, «шынайы Мен», жаратылыс деңгейінде сізбен болып жатқан барлық нəрсені басқарады. Сіз барлық проблемаларды шешуге жəне өмірлік жағдайды жақсартуға назар аударған кезде, таңқаларлық нəрсе болады: сіз қазіргі барыңызды ұмыта бастайсыз. Демек бақытты болудың жалғыз жолы – қазіргі уақытта барыңызға қуану. Тағы да қайталаймын: бұл мақсат қоюдың жəне жоспар құрудың қажеті жоқ дегенді білдірмейді. Сізге қазіргі сəттен лəззат алу керексіз, өйткені сізде барыңыздан басқа ештеңе жоқ. Болашақ үшін жасаңыз, бірақ қазіргі уақытта өмір сүріңіз. Біздің əрқайсымызда тек екі балама бар: не бар екеніне қуану, не жоқ екеніне мұңаю немесе болашаққа деген үмітпен өмір сүру. Үшіншісі өз-өзіңізді алдау емес, күту деп аталады. Сіз қалаған нəрсені алу сіздің өміріңізді, ішкі күйіңіздің деңгейін өзгертпейтінін есте ұстауыңыз керек, сондықтан сізде жоқ нəрселермен кім екеніңізді анықтауға жол бермеңіз, əйтпесе сіз өз өміріңізге ешқашан риза болмайсыз. Барға қанағат ете алмайсыз, өміріңіздің соңына дейін бір орында қаласыз. Өлі нүктеден алға жылжу үшін өмір сүріп жатқаныңызға, осы өмірде бар екніңізге қуаныңыз. Өмір – бұл белгілі бір баратын жер емес, жол-сапар. Сондықтан өзіңізді ешқандай жағдайға қарамастан жақсы көріңіз жəне сізде бар өмірден лəззат алыңыз. Бақыт – қол жеткізілген нəрседе емес, жетістік пен жеңіс процесінде. Өз сценарийіңізді жазу – өз мақсатыңыздың өмірде қандай болатынын, өзіңіз шешуді білдіреді.
НИЕТ ҚОЗҒАЛЫСҚА СЕРПІН РЕТІНДЕ
Ниет <Мақсат <Ішкі Қозғалыс
Бүкіл əлем сіздің ниетіңізбен белгіленген бағытта қозғалады, сондықтан кез-келген жағдайда нақты мақсаттар қою өте маңызды. Егер сіздің ниетіңіз мəнді жəне нақты болса, бейсана оларды жүзеге асыруға көмектеседі. Өмірге қанағаттанбау көп жағдайда мақсатты дəл анықтамаудың, түпкілікті нəтижені көзбен елестете алмаудың салдары болып табылады. Талапшыл, өте іскер табысы көп адамдар, неге жету керек, қалай жасау керек екенін өте анық біледі, жəне олардың өмірлері өздері қалағандай болады.
Көп адам жаман әдеттен арылу үшін, өзгеру үшін белгілі бір себеп іздеп жүреді, солардың бірі – жаңа жыл. Неліктен біз жаңа жылдың бірінші күнінде өзімізге берген уəделердің көпшілігі орындалмай қалады? Біз бекітілген, тұрақталып қалған қалау-ниеттерді басшылыққа аламыз: «Мен бұдан былай тəтті тамақ ішпеймін», «Мен енді балаларға айқайламаймын», «Мен бұдан былай темекі шекпеймін». Бірақ назар аударыңыз, бұл ниеттердің барлығы біз қалаған нəрсеге емес, біз қаламайтын нəрсеге бағытталған. Бұл түпкілікті нəтиженің психикалық көрінісі емес, керісінше, қазіргі жағдайға теріс реакция. «Ондай болмауы керек» деген сөз конструктивті емес деструктивті ішкі бұйрық, бейсана оны орындамайды. Бұл əлемдегі, бизнестегі жəне жеке өмірдегі көптеген проблемалардың шешілмеуінің басты себептерінің бірі. Біз тек проблемаларға ғана назар аударамыз, ал қалаған түпкі нəтиже тек «Мен енді бұлай істемеймін», «Бізге реформалар жасау керек» деңгейінде қалады. Ниет проблемаға емес оның шешу жолына бағытталса, керек пен қажеттің жолында мақсат қойылып, барлық күш-қуат пен уақыт қозғалысқа айналады. Шынайы жұмыс жасалуы ғана нəтиже береді, одан басқаның бәрі алдау.
МАҚСАТ ҚОЮҒА ЖАҢА КӨЗҚАРАС
Қалаған нəрсеге ие болуға немесе қалаған нəрсені жасауға бағытталған күш-жігердің, уақыттың сəттілігі мақсаттарды дұрыс қоюға байланысты. Бизнесмен қайда бару керектігі туралы білместен іскерлік сапарға аттана ма? Сіз корттың қайда екенін білмей теннис ойнауға барасыз ба? Сіз не сатып алғыңыз келетінін білмесеңіз дүкенге барасыз ба? Сіз баратын жағыңыздың қайда екенін білмей саяхатқа шығасыз ба? Бұл əрекеттердің əрқайсысы, тіпті дүкенге бару, біздің ойымызша, белгілі бір мақсат қоюға лайық, ал ең маңызды саяхат – біздің өміріміз, көптеген адамдар үшін мақсатқа лайықсыз болып қала ма? Мақсатсыз өмір ұстанушылар: «Мен өзімді бір нəрсемен байланыстырғанымды қаламаймын» дейді, олар қарсылық білдіріп – «Маған өмірде тиыштық керек» дейді. Ал өзінің өмірі өзіне ұнаса: Менің шешімімді өзгертуге ешкімнің құқығы жоқ» дейді. Өйткені, кейде біз бостандықты міндет пен жауапкершіліктен қашумен шатастырамыз. Егер біз өмірімізді қандай да бір өзімізге берілетін уəделермен немесе қадау-ниеттермен байланыстырсақ, олар бізді басқара бастайды деп қорқамыз. Сондықтан біз кездейсоқтықтың еркіне бағынамыз жəне оны тағдыр деп атаймыз. Өз өмірімізге жауапсыз бола тұра, «Мен еркін болғым келеді» дейміз. Бірақ есіңізде болсын, қандай да бір міндет пен жауапкершілікті қабылдаудан аулақ бола отырып, біз толық еркіндікке қол жеткізе алмаймыз. Біз өзімізге, өзгеге берген уəделеріміздің құлы болмай, оны орындауға асығуымыз керек. Белгілі бір шешім қабылдап, күтуді тоқтатуымыз керек. Мұндай жағдайда жеңімпаз болу үшін шешім жоспарға, жоспар әрекетке айналуы керек.
Шынайы еркіндік шешім қабылдау жəне міндет пен жауапкершілікті қабылдау қабілетінде жатыр. Тек өзіңізден: «Мен нені қалаймын?» деп жиі сұраңыз. Мақсатты жүзеге асыруды бастау үшін, сіз өзіңіз қалаған нəрсені нақты, анық білу керек екенін түсініңіз. Бəрібір бір сəтте шешім қабылдауға тура келеді. Есіңізде болсын: егер сіз өзіңіз таңдау жасамасаңыз, оны сіз үшін біреу жасайды. Бұл таңдау сіз қалағандай болмауы мүмкін. Қайырсыз, берекесіз, өкінішті болуы мүмкін.
ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУДАН БАСТАҢЫЗ
Сіз шешім қабылдамау да шешім екенін естіген шығарсыз. Бұл қызық естілгенімен көбіміз солай өмір сүреміз. Шешім қабылдай білмейтін адам, ортаның әсерімен тіршілік етеді және барынша жеңіл өмір сүруге тырысады. Олар таңдау жасайды, тілек-қалаулары болады, бірақ көп қателесіп, дұрыс емес қадамды жиі жасамайды, сондықтан өзінен көңілі қалады. Оған өздігінен шешім қабылдауды ешкім үйретпегендіктен, оның қабылдаған шешімдері шешім емес, қателік. Бала кезіміздег бастап біз қателікті көп жасаймыз. Ол біздің жанымыздың (миымыздың) өсіп дамуына үлкен әсер етеді, себебі әрбір жасаған қателіктің артынан өтінеміз, сабақ аламыз, оның жойқын эмоциясы қатты болса, біз ол қателікті өмірімізде ешқашан жасамайтын боламыз.
Дұрыс шешім қабылдай білу – бұл әрекетсіз әрекет, бізге адам болып қалуға мүмкіндік береді. Біз өз өміріміз үшін өзіміз жауап беруді шешкен сəтте біз шынымен өсіп, тəуелсіз боламыз. Шешім қабылдай білмеу, біздің әлі бала екенімізді, басқаның қолдауымен өмір сүру əлдеқайда қауіпсіз екенін білдіреді. Қабылданған шешімдер əрқашан өзімізге, басқаларға біздің кім екенімізді айтады. Осылайша, шешім қабылдауға таңдау жасау, біздің болмысымызды ашады. Егер сіздің басты мақсатыңыз керісінше болса, онда сіз мəңгі шешілмейтін жұмбақ боласыз.
Шешім қабылдай алмаудың тағы бір себебі – бір нəрседен бас тартқысы келмеуі. Мысалы, егер сіз Гавайиде демалғыңыз келсе, бұл сіз бір уақытта Багам аралдарына бара алмайтыныңызды білдіреді. Бір мақсатты таңдай отырып, біз басқасынан бас тартамыз. Бір жолмен жүре отырып, біз екіншісінен бас тартамыз. Бұл дегеніміз, сіз бірден бәрі бола алмайсыз, бəрін бірден жасай алмайсыз. Бәріне бірдей ұнай алмайсыз. Дұрыс шешімге, әрекетсіз әрекетке қарай таңдау жасай отырып, сіз тәуекелдерге барасыз, басқа адамдар сіздің шешіміңізді естиді де бірден қарсы болуы мүмкін, мысалы: «Бұл кітапты неге оқып отырсың, одан да барып жұмыс істемейсің ба, бұл кітап бәрібір саған көмектеспейді, пайда бермейді» деген сияқты. Сіз олар сияқты болмағаныңыз үшін олар сізді көргісі келмеуі мүмкін.
Əрекетсіз әрекеттің арқасында сіз əртүрлі адамдардың сүйіспеншілігі мен мақұлдауын сақтауға мүмкіндік аласыз, алайда олардың ойлары мен құндылықтарына қайшы келуіңіз мүмкін. Сіздің шешім қабылдай алуыңыз, негізінен, шешілмейтін проблеманың өзін шешуге көмектеседі.
БІЗДІҢ БҮКІЛ ӨМІРІМІЗ – ТАҢДАУ СЕРИЯСЫ
Барлық өмір – таңдау тізбегі. Тек екі нəрсе біздің еркімізге байланысты емес, біз қанша тырыссақ та, оларды болдырмауға болмайды. Біріншіден, біз бұл өмірмен уақыты келгенде қоштасуымыз керек. Екіншіден, біз қоштасқанша дейін өмір сүруіміз керек. Сіз қажет, керек деп санаған кез-келген нəрсе, бұл сіздің таңдауыңыз. Біз амал-əрекеттерді таңдаймыз, өйткені біз оларды өзіміз шешеміз. Біз қошатсу мен қоштасқанша дейін өмір сүру керек екенін өзгерте алмаймыз. Бірақ біз қалғанының бəрін өзгерте аламыз, өйткені қалғанының бəрі таңдау еркі. Өз өміріңіз туралы ойланыңыз жəне түсініңіз: Сіздің бүкіл өміріңіз – жалғасып келе жатқан таңдаулар.
Қараңызшы, өз өміріңізге, дүниеге, айналаңызға. Қандай болмасын шешімді, сіз өзіңіз таңдаңыз. Ақылмен немесе бейсаналы түрде, бірақ сіз өз таңдауыңызды жасадыңыз. Егер сіз əрі қарай жүргіңіз келсе, алдымен дəл қазір қайда екеніңізді түсінуіңіз керек. Көптеген адамдар өздерінің өмірлері туралы шындықты мойындаудан, ақиқатқа сенуден бас тартып, өздерін алдайды. Бірақ мұның алға баспайтынын біле тұра таңдауды өзінің шын пайдасы үшін жасамайды, жалған пайдаға алданады. Сіздің өміріңіз сіз қалағандай болып жатыр ма? Жетістікке жеттіңіз бе? Сізге нақты не ұнайды? Сізде қалаған нəрсенің бәрі бар ма? Егер сіз осы сұрақтардың біріне теріс жауап берсеңіз, онда бәрі өзіңізден.
Сіз бір нəрседен бас тартқаныңыздан қандай пайда көресіз? Сізге өзіңіздің бақытсыздығыңыз қандай құпия рахат əкеледі? Ішкі жайсыздық пен жалғыздық сізге не беріп жатыр? Кедейлік пен жеңілісті ойлау сізге не үшін пайдалы? Біздің барлық оң немесе теріс əрекеттеріміз сөзсіз қандай да бір таңдауға байланысты екенін еске салу пайдалы. Сондықтан сіз қандай таңдау жасайтындығыңыз туралы ойланыңыз.
Бір нəрсені өзгерту үшін алдымен оны талдау, зерттеу керек. Бұл бостандыққа алғашқы қадам. Талдай, зерттей отырып, адам өз мінез-құлқын терең түсінеді және оның кемшіліктерін түзете алады. Алға жылжудың алдында сіз өзіңіздің қазіргі жағдайыңыз туралы шындықты өзіңізге, өзгеге айтуыңыз керек. Егер сізге бір нəрсе «мүмкін емес» болып көрінсе, сізге ешкім көмектеспесе, таңдауыңыздың қате болғанын мойындау керек.
Бұл анонимді маскүнемдер, нашақорлар қоғамы жұмысының негізгі қағидасы. Алкогольге, есірткіге тəуелділіктен арылу үшін алдымен оның бар екенін мойындау керек. Олар бүкіл жұрттың алдында қорықпай, ұялмай өзінің әлсіз екенін мойындай отырып, қорқыныш пен пайдасыз ұят сезімін жеңеді. Және басқалармен рухани бірігу арқылы анық, сенімді сөйлеуді үйренеді. Бір-бірінің жанын түсінеді. Олардың қазіргі жағдайы олардың өткен шақтаға таңдаулары мен шешімдеры екенін жариялайды.
Сондықтан қазіргі жағдайыңыз туралы ойланыңыз, содан кейін не істегіңіз келетінін шешіңіз. Сіздің ойыңыз жаңа мүмкіндіктерге ашық болсын.
СІЗ ШЫНЫМЕН НЕНІ ҚАЛАЙСЫЗ?
Есіңізде болсын, жоғары «Мен» деңгейінде (өзіңіз туралы жоғары көзқарас деңгейінде), сіз ақиқатқа сай әдеттеріңіз бен қабілетіңіз бар «Шексіз Күш-Қуат» пен терең ақыл иесісіз. Сізді шынымен шабыттандыратын нəрсе туралы ойланыңыз. Сіз соңғы рет қашан шын қуандыңыз? Сізді не қызықтырады жəне шынайы қызығушылық тудырады? Бұл сұрақтарға жауап беру дұға-тілектер мен қажеттіліктерді түсінудің кілті болып табылады. Егер сіз ешқашан қуанышты толқуды (эмоция) сезінбейтін болсаңыз, онда сіз өзіңізді толыққанды өмірден айырасыз. Таңдау еркіндігі болған кезде уақытты қалай өткізесіз? Қандай іс-əрекет сіз үшін шынайы қызығушылық тудырады? Неліктен мұны істеп жатқаныңызды нақты, анық түсінсеңіз, ол сізге қажет қалаудың кілтін бере алады. Егер бос уақытыңызда сіз тек ұйықтап, тамақ ішіп, бос қиялдап немесе тек теледидар, интернет, әлеуметтік желілерді көретін болсаңыз, онда бұл сіз өзіңіз қалаған нəрсені алу мүмкіндігінен өз еркіңізбен айырылатындығыңыздың нақты белгісі.
Егер сізде қаржылық проблема туралы ойланудың қажеті болмаса, егер сізде ақшаны шексіз жұмсай алатын кез-келген мүмкіндік болса, сіз бірінші кезекте немен айналысар едіңіз? Ал екінші? Абсолютті таңдау еркіндігімен өз өміріңізді қалай басқарар едіңіз? Бұл сұрақтың жауабы сіздің қиялыңызды кеңейтіп, армандар мен мақсаттарды оятуға көмектеседі. Мүмкін, олардың кейбіреулерін сіз жүзеге асырып үлгерген шығарсыз. Арман мен мақсатты мұқият талдап, таңдау жасаңыз, шешім қабылдаңыз. Қиялға деген қызығушылықты жоғалтпай, сіз əрқашан басқасын таңдай аласыз. Ол сіздің ойыңызды өзіңіз қалағандай басқара алады. Сондықтан таңдау жасаңыз. Ақыл құрастыруды, пайдалы ақпарат жинап теруді бастаңыз, керек ақпарат керек кезде табылады. Алдымен сіз қиялдағы қажетті қалауды толығымен сезінуіңіз керек.
ІС-ҚИМЫЛ ЖОСПАРЫН ҚҰРУ
Таңдау жасау <Шешім қабылдау <Мақсат қою = іс-əрекеттердің жоспарын жасау.
Мақсат қою – бұл таңдауды жүзеге асырудан басқа ештеңе емес. Сізге тек түпкі нəтижені сезіну керек. Егер сіз қазіргі уақытта өз əлеуетіңізді жүзеге асырмасаңыз, онда сіз өзіңізге нақты мақсаттар қоймағандықтан ғана. Өз сценарийіңізді жазу дегеніміз – сіздің өмірлік жетістіктерге жеткізетін іс-əрекеттеріңіздің жоспарын жасау. Сонымен қатар, сізге отыруға жəне жоспарыңызды қағазға жазуға тура келеді. Болашақ дүниелік жаннатты бейсанаға жазу үшін оны алдымен қағазға жазу керек. Жазбаша жоспар сізге моральдық күш береді, кедергілерді жеңуге, алаңдаушылық сəттерімен жəне барлық қиындықтармен күресуге көмектеседі. Сонымен қатар, оның көмегімен жетістіктерді бағалау оңайырақ болады. Ол арқылы сіз қаншалықты алға жылжығаныңызды жəне əлі алда қандай жолдан өтуіңіз керек екенін қадағалайсыз.
Психология саласындағы көптеген зерттеулер көрсеткендей, жетістіктерді өлшеу үшін белгілі бір критерийдің болуы керек сияқты іс-əрекетке деген ынтаны арттыратын не? Жоспар жазуды қалау және сүю. Жоспар жазу процесі ойларды нақтылайды, ал ойлар іс-əрекетке итермелейді. Жазбаша жоспар қалаған нəрсені жүзеге асыру ниетін бейсанаға бекітеді. Ол сіздің мақсаттарыңыз бен міндеттеріңізді еске салып отырады жəне əрбір еске ала берген сайын, жоспардың жүзеге асу мүмкіндігі арттырады. Жоспарды жазуға жұмсалған күш-жігер мен уақыт жүз есе өтеледі. Сіз жоспар арқылы уақыт пен энергияны үнемдейсіз, өйткені оның арқасында сіз əрқашан неден бастағаныңызды, қай уақытқа дейін іс-əрекетті аяқтау керек екенін, қаншалықты алға ұмтылғаныңызды білесіз. Жолда қандай да бір кедергілер туындаған кезде, жазбаша жоспар сізге өз позицияңызды қайта қарап, таңдалған бағытқа оралуға немесе өзгертуге көмектеседі.
ПАЙДАСЫН АНЫҚТАҢЫЗ
Фрейд нақты мақсаттар көңілсіздік пен мазасыздықты тудырады жəне олар қажет емес деп санайды. Виктор Франкл өз кезегінде адам мақсатсыз өмір сүре алмайтындығын айтты, өйткені ол табиғаты бойынша мақсатты тіршілік иесі. Менің ойымша, екеуінің де ойы дұрыс. Адамның ең үлкен қателігі – тым жоғары мақсат қою немесе тым көп нəрсені қалау. Мен қалаған нəрсеге қол жеткізу мүмкін емес деп айтқым келмейді. Егер сіз теннис бойынша əлем кубогын жеңіп алғыңыз келсе, алдымен ракетканы ұстап, допты ұруды үйреніп алсаңыз жақсы болар еді. Басқаша айтқанда, мақсаттар тек үміт емес, қажырлы еңбек, мол уақыт жұмсау. Бұл эфемерлік (тұрақсыз) тілектер (дұғалар) емес, түпкілікті нəтижеге нақты көзқарас. Арман сізді табады деп күтпеңіз, оны өзіңіз іздеңіз. Мақсаттар жоқтан пайда болмайды, олар жүректен шығады. Егер сізде алдағы жетістіктің пайдасы туралы нақты түсінік пен сенім болмаса, мақсатыңызға жүз пайыз адалдықты сақтау қиын. Қалаған нəрсені алу процесінің ең маңызды құрамдас бөлігі – пайдасын анықтау. Қандай проблема болмасын, оны шешу үшін: жұмыстағы, қарым-қатынастағы немесе өмірдің кез-келген саласындағы, егер сіз қандай пайда көретініңізге сенімді болмасаңыз, сізге қажетті ынта, табандылық пен ерік-жігерді сақтау қиынға соғады. Пайда туралы нақты түсінікке ие болмай, өзіңізді толығымен мақсатқа арнау өте қиын. Мақсат қою қажырлы еңбектің нəтижесінде қандай нақты пайда алуға болатындығын анықтауға көмектеседі. Сіз пайда алуға деген сенімсіздікпен – өз ниетіңізді жүзеге асыру үшін бар күш-жігеріңізді, уақытыңызды жұмсай алмайсыз.
