Kitobni o'qish: «Бақытты болуды үйреніңіз! 2 Бөлім», sahifa 4
Қиялда мақсатты нақты суреттей, бейнелей алмасаңыз, ішіңізде өзіңіз режиссёр болатын кино түсіру керек. Бір нəрсені қайталай берсең, әдетке айналады жəне орындалады. Егер сіз мақсатыңызда ақылмен елестете алмасаңыз, онда ол шындыққа айналмайды, өйткені ол бейсанаға бекітілмейді. Егер қалаған жағдайдың қатысушысы басқа біреу болса, онда сіз біреудің өмірін сүріп жүре бересіз. Сіз өзіңізді қиял (визуализация) жағдайында көруіңіз керек. Саналы, позитивті, оң, жағымды аффирмациялар, ерікті, ішкі диалогпен күшейтілуі керек, содан кейін ғана нəтиже алуға болады. Қалаған бейнені қаншалықты жиі елестетсеңіз, бейсана оны соншалықты тереңге жібереді. Алдымен сіз іс жүзінде болып жатқан шындық пен сіздің бейсанаңызға бекітілгеннің арасында қандай да бір қайшылық бар екенін сезесіз. Бірақ шығармашылық əлеуетке ие бейсананың басты міндеттерінің бірі, біздің ойымыз бен нақты тəжірибелер (шындық) арасындағы қақтығыстарды шешу болғандықтан, ол біз ойлағанды (аффирмация) жəне елестететінді (визуализация) жасай бастайды. Ең бастысы – қатты қалаңыз, тырысыңыз. Эго-ға алданбаңыз. Өздерін өте жақсы сезінетін адамдар қатарында болыңыз. Салауатты өзіндік «Мен» -ді қалыптастырыңыз.
Шынайы жеке өсу жəне өзін-өзі жетілдіру сіздің ішіңізде басталады. Ең алдымен, өзіңіз туралы ойларды өзгерту керек, содан кейін ғана психологиялық жайлылық аймағы автоматты түрде кеңейе бастайды. Сіз ақылдың шектеулерінен шыға бастайсыз. Бұл сізді жаңа шындыққа айналадырады жəне сіз соған сəйкес əрекет ете бастайсыз.
БІЗДІҢ ӨМІРІМІЗ – БҰЛ ӨЗДІГІНЕН ОРЫНДАЛАТЫН ТАҒДЫР
Өзіңіз туралы қандай сенім мен түсінік қалыптасқанын қалай түсінуге болады? Өз əрекеттеріңіз бен мінез-құлқыңыздың нəтижелері туралы ойланыңыз. Өзіңізден: «Мен өзімнен не күтемін? Мен өзімді қай ортада жақсы сезінемін? Егер сіз миыңызбен кедей болсаңыз, қанша байысаңыз да қайтадан кедей бола бересіз, себебі сіздің миыңыз ысырапшыл. Сәтсіз, бақытсыз, ақшасы жетіспейтін адам өзіне не дейді? «Мен сондай адаммын», «Мен солай жаралғанмын», «Менің тағдырым сондай», «Ол үшін қайтадан туу керек», «Менде ешқашан көп ақша болмайды». Бұл мəлімдемелер оның тағдыр туралы қате ойын күшейтеді, сондықтан ол қайтадан сəтсіздікке ұшырайды, содан кейін ол өзін қорлайды, осылайша өзі туралы теріс, жағымсыз, негативті ойларды көбейте береді жəне жабық шеңберде қалып қояды.
Қаржылық қиындықтарға тап болған адамдар өздерін басқа жағдайлардың құрбанымыз деп санайды, бірақ олар бір нəрсені түсінбейді: олар бұл қиындықты өздері жасады. Біздің өмірімізде біз өзіміз қалаған нəрсені ғана орындаймыз. Сондықтан байлар байып, кедейлер одан сайын кедей болады, себебі олар тағдырды дұрыс түсінбеген. Өз тағдырын басқаның қолына ұстата салған.
Жеңуді ойлайтын адам оны жеңіске жетелейтін əрекеттер жасайды. Егер ол кейделік, сәтсіздік, бақытсыздық туралы ұстанымды жойса, онда оларды өзінің тағдыры ретінде қабылдамайды. Ол жеңіліс тек өзінен екенін біледі.
СӘТТІЛІК – ӨМІРГЕ ДЕГЕН ДҰРЫС КӨЗҚАРАСҚА БАЙЛАНЫСТЫ
Сәттілік немесе сəтсіздік көбінесе өмірлік ұстаныммен анықталады. Ол нені білдіреді? Өмірлік ұстаным – бұл негізгі басым сенім. Өзі оң да, теріс те бола алмайды. Сіз оны əрқашан мақсатқа қатысты бағалауыңыз керек. Доминантты наным-сенімдер, адамның мақсатына қол жеткізуге ықпал етуі немесе кедергі келтіруі мүмкін. Мысалы, интроверт (өзіне терең үңілетін адам) адам спикер болуды мақсат етсе, онда мұндай өмірлік ұстаным оны жүзеге асыруға көмектеспейді.
Өмірге деген көзқарас бізді кейбір жағдайларды іздеуге немесе басқалардан аулақ болуға мəжбүр етеді. Біздің сеніміміздің көп бөлігі еріксіз түрде қалыптасты. Алайда, егер біздің сеніміміз қалаған нəрсені алуға кедергі келтірсе, біз оларды өзгерту туралы ерікті шешім қабылдай аламыз. Бұл үшін тек жаңа бағдарламаларды қабылдауға, түпкі нəтижені көруге, эмоционалды реакция тудыруға тура келеді. Өзіңізді мақсатқа жеткендей елестетіңіз, сонда сіз Эмоция тудырасыз, ал эмоция әрекетке деген мотивацияға алып келеді.
Сіз өзіңіздің күнделікті өмірде қандай-да бір əрекетті қалай орындағаныңызды жоспар құру арқылы бақылай аласыз. Бұл ойын емес, бәрі бұл техниканы қандай ниетпен қолдануға байланысты. Өмірлік ұстаным бізге жеке өсуге мүмкіндік береді немесе дамуға кедергі келтіреді – бəрі оны қалай қолдануға байланысты.
Не адам сау не ауру, яғни барлығы денсаулыққа байланысты, ал қалғанының бəрі өмірлік ұстанымға байланысты.
Сонымен өмірлік ұстаным деген – ол өмірге деген көзқарас, ол дұрыс болса, сәттілік сіздікі.
БЕЙСАНАНЫҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯСЫ
Эгоизм мен ішкі «Мен» бейнесін (өзіміз туралы ой-пікір) үйлесімде баланста ұстау, яғни тән мен жанның татулығын сақтау – бейсананың мақсаты. Ал Бейсананың басты міндеті – қоршаған əлем туралы көзқарасымызды шындыққа айналдыру. Ол бізге есімізден адаспауға көмектеседі. Ол біздің барлық ойларымызды күзететіндіктен, олар қаншалықты пайдалы немесе пайдасыз екенін, ойларымыздың мазмұнын бақылауымыз керек. Олар біз үшін маңызды мақсаттарға сəйкес келе ме? Олар жоспарды жүзеге асыруға көмектеседі ме? Біздің мінез құлқымыз бейсанадағы басым сенімдерге бағынады, сондықтан біз олардың қайсысы сəттілікке жəне алға жылжуға ықпал ететініне ерекше назар аударуымыз керек.
Біздің əрқайсымызда таңдау бар: бір орнында қалу немесе саналы, ерікті шешім қабылдау арқылы өзімізді өзгерту қажеттілігіне сендіру. Егер сіз екінші жолды таңдаған болсаңыз, онда сіз өзіңізді жаңа жолдамын деп елестетуіңіз керек. Прагматикалық ішкі диалог пен қиял сізге өзіңіздің мүмкіндіктеріңізге қатысты шектеулерден арылуға, тəуелділік жəне артық стресс, шиеленіс жəне жағымсыз көңіл-күйден құтылуға, өзін-өзі дамыту жолына түсуге көмектеседі. Біздің əрқайсымызда өз «Мен» бейнесі де бізге көмектесетінін түсіну керек. Бейсана біздің əрекеттеріміз əрқашан біз ойлағандай шындыққа сəйкес келуі үшін қолдан келгеннің бəрін жасайды. Сондықтан сіз тек өзіңіз жайлы, өмір жайлы, өзгелер жайлы, Құдай жайлы шындықпен айналысыңыз. Яғни əрекет сосын ойлану емес, бірінші ойлану сосын əрекет. Бейсанаға сену үшін сещім мүшелері арқылы дұрыс тамақ (ақпарат) беру керек. Біздің əрбір əрекетіміз өзімізді ішкі қабылдаумен байланысты.
ІС-ƏРЕКЕТТІ ӨЗГЕРТПЕС БҰРЫН, НАНЫМ-СЕНІМДЕРДІ ӨЗГЕРТІҢІЗ
Амал-әрекет өзгерсе сенім өзгермейді, Сенім өзгерсе ғана амал-əрекет өзгереді.
Талғамныңызды өзгертіңіз! Ең алдымен, мінез-құлықты емес, өзі туралы ой-пікірді өзгерту керек. Мұны қалай жасауға болады? Қалыптасқан тəсілмен: ішкі диалог арқылы. Өзіңізге деген көзқарас бойынша, жұмысты өзгерткіңіз келетін әрекеттен бастаңыз. Саналы, ерікті түрде ішкі диалогтың мазмұнын бақылаңыз:
Жаңа «Мен» – ге тəн қасиеттерді біріктіріңіз: «Мен жеңімпазбын, «Мен өмірді жəне адамдарды жақсы көремін», «Мен жетістікке түбінде жетемін», «Мен көпшіл жəне мейірімдімін». Жетістікке жетіп, бұрынғы «Мен» емес əрекетті жасай отырып, ішкі диалог арқылы жаңа көзқарасты күшейтіңіз: «Мен осындаймын…", аффирмация айту бұл шығармашылық процесс, әр аурудың емі себебіне қарай әртүрлі болған сияқты, аффирмациялардың да себебіне қарай сөздері әр түрлі болады, бірақ ол әрдайым «Мен…» деп басталуы шарт емес. Өйткені кез-келген ой ол сөз, ал кез-келген сөз ол аффирмация, ал кез-келген аффирмация ол сенім. Сенімдер бейсанада сақталады. Бейсана іс жүзінде не болып жатқанын емес, сіздің болып жатқан жағдайға деген көзқарасыңызды жазады. Сондықтан аффирмация не болып жатқанды, яғни жағдайды емес, жай ғана көзқарас пен ой-пікірді білдіреді. Сіз бұндай Аффирмацияларды өзіңізге де, өзгеге де әрдайым айтып жүріңіз.
Бейсана сіздің әрбір сөзіңізді, олар қайталана беретін болса шындыққа айналдырады.
ОЙЛАҒАНЫҢДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
Көбісі Реалды іс, ой мен сөзден биік деп ойлайды: «Сөзіңді ісіңмен дәлелде» деп кеңес береді. Негізі бұл қате. Сөзді іспен дәлелдеу мүмкін емес, біз іс-əрекетімізді сөз (ойымызбен) ғана дәлелдей аламыз. Ісің қандай болса ой (сөзің) сондай деген сөз. Сондықтан ой мен сөз реалды іс-əрекеттен әрдайым биік. Іс-əрекет ой мен сөзден пайда болады.
Біздің ойларымыз шындыққа айналады. Біз физикалық, эмоционалдық жəне психологиялық тұрғыдан өз іс-əрекеттеріміз бен сезімдеріміз арқылы бейсанаға салынған ойларды іс жүзінде жүзеге асырамыз, дұрыс па, жоқ па, мән бермейміз. Бұл бейне мида бар болса да, біз оны ерікті түрде жүзеге асыруға тырысамыз. Психикалық көріністі басқаратын ішкі диалог (аффирмация).
Қазіргі уақытта біздің əдеттегі мінез-құлқымыздан өзгеше болса да, біз қалаған əрекетті қиялдау арқылы қалай жасайтынымызды елестете аламыз. Есіңізде болсын, алдымен ой пайда болуы керек, содан кейін ол бизнеске айналады.
Өз əрекеттеріңіз туралы ойламаңыз. Ішкі диалогпен жұмыс жасаңыз, бұны дұрыс ойлану салтына айналдырыңыз. Жоспарланған нəтижеге жету үшін ойларды (ішкі сөздерді) үнемі бақылап отырыңыз. Өзіңіз туралы ой-пікір өзгерген сайын сіздің мінез-құлқыңыз да өзгереді. Біздің шығармашылық бейсана əрқашан біздің мақсатымыз қандай шексіз кеңістікте екенімізді нақты біледі. Егер біз кенеттен дұрыс курстан бас тартсақ, теріс кері байланыс бізді бұрынғы әдеттерге, өзгеге қайта құл болуға оралуға итермелейді.
Конструктивті «Ішкі диалог» (аффирмация) шығармашылықты ынталандырады, дұрыс адамдарды, объектілерді, ақпаратты тартады немесе қиялда жасалған арманды жүзеге асыру үшін қажет нəрсені іздеуге итермелейді. Бірақ бірінші қадам – бұл бейнені (визуализация) жасау. Онсыз ешқандай өзгеріс болмайды. Бейсананың шығармашылық механизмі сіз үшін сіздің шығармашылық əлеуетіңізді толық пайдалану үшін тамаша мүмкіндік болып табылады. Ол біздің ақыл-ой бейнемізді іс жүзінде жүзеге асыруға ұмтылғандықтан, біз бұл бейне, қиялды саналы, ерікті түрде бақылағанымыз өте маңызды. Соңғы мақсат өте нақты тұжырымдалуы керек. Біз не нəрсеге қол жеткізгіміз келеді? Соңғы нəтиже қандай болуы керек? Егер сіз оны елестете алмасаңыз, онда сіз ешқашан арманыңызға жете алмайсыз. Негізі сіздің армандарыңыз орындалып қойған оны тек аффирмация, визуализация, эмоция арқылы жүзеге асыру қалды.
ӨЗГЕРІСТЕРДІ МƏЖБҮРЛЕУ СƏТТІЛІК ƏКЕЛМЕЙДІ
Сәттілік пен Табысқа жету жолындағы ең үлкен қателіктердің бірі – өзгерісті мəжбүрлеу, мысалы сіз, ерік-жігерлі болуға тырысып, өзіңізге: «Мен мұны істеуім керек», «Мен салмақ тастауым керек», «Мен көп жұмыс істеуім керек» деп айтсаңыз, мəжбүрлеу сіздің санаңыздағы қажетті нəтижеге жетуге кедергі келтіреді. Сіз өзіңізге бір нəрсе «жасау керек» деп айтқан сайын, бейсанаға салмақ түсіресіз. «Мен… керек» дегенде, сіз: «Мен мəжбүрмін, бірақ егер ертең істей алмай қалсам, мен сәтсіз адаммын» дегенді білдіресіз. Сіз одан кейін артығырақ тырысасыз және өзіңізді одан сайын мәжбүрлейсіз, ең жаманы – асығыстық танытасыз және қателесіз.
Сіз: «Керек» деп айтудан бас тартып, «Мен осылай шештім» деп айтуға көшуіңіз керек.
Жалпы «керек» деген сөз, саясаткерлердің ең көп қолданатын сөзі екен, бірақ олардың керек деп айтқандары іс жүзінде көбісі орындалмайды. Себебі олар іске асыруға шешім қабылдаған жоқ, тек жоспарлады, ал жай «керек» ешнарсені өзгертпейді.
Өзгерте алатын немесе өзгерткіңіз келетін нəрсені түсіну сізге үлкен күш береді. «Мен жасағым келеді» -ні, «Мен жасай аламын» – ға өзгертіңіз. Сіз өзіңіз ойлағандай бола аласыз жəне осы мақсатқа дұрыс көзқараспен қарай аласыз, тек миыңызда өзіңіз бүлдірген ойларды (сөздерді) өзгерту маңызды. «Маған… керек» деген қарапайым қажеттіліктер, «Мен осылай шештім» деген нақты әрекетке көшемін дегенді білдіреді.
ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН: СІЗДІҢ СӨЗІҢІЗ-ЗАҢ
Егер сіз əрқашан өзіңізге жəне басқа адамдарға берілген уəделерді орындап жүрсеңіз, онда сіз мықты адамсыз. Сіздің рухани күш-қуатыңыз сіздің сөзіңіздің күшіне тең. Егер сіз біреуге, белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде болатындығыңызды айтсаңыз, онда сіз оны орындауыңыз керек, өйткені əрбір орындалмаған уəде сіздің күшіңіздің (энергия) бір бөлігін алады. Бір нəрсені өзгерту ниетін білдіре отырып, сіз басқаларға ғана емес, өзіңізге де сөз бересіз. Өзіңізге уəде беру, өзіңізге сене алатындығыңызды білдіреді. Осы күшпен, осы сезіммен, осы сенімділікпен сіз үшін «мүмкін емес» деген сөз жоқ, өйткені сіз өз жоспарыңызды жүзеге асыра алатындығыңызды білесіз. Ең бастысы – керексіз, қажетсіз, пайдасыз ақпаратқа назар аудармау жəне қажетті, пайдалы ақпаратқа ақылмен назар аудару. Сіз жалған ақпаратты бейсанаға жазуға уақыт жұмсамаңыз. Уақытыңызды пайдалы, табысты жұмсайтын саудагер болыңыз. Ақылыңыз сіздің жеке кәсібіңіз, сондықтан сауданы адал жасаңыз яғни өзіңізбен шынайы болыңыз.
Біз өмірге деген көзқарасты жиі қолданамыз. Сіз өмірге қалай қарайсыз? Мен сізге бере алатын ең жақсы кеңес – өткен өмірде сүрмеу. Əр сəт сізге бəрін жаңадан бастауға мүмкіндік береді. Кеш деген жоқ. Ал ақылда түрлі шектеулер бар.
СІЗ ШЫНЫМЕН НЕНІ ҚАЛАЙСЫЗ?
Табысты, бақытты, сәтті адамдар əрқашан өздері қалаған нəрселер туралы «жиі» ойлайды жəне алға қойылған мақсаттарына жете береді. Неге сіз солай жасамайсыз? Мұны өзіңіз шешуіңіз керек. Сізді не бақытты етеді? Сіз жұмысыңызға қанағаттанасыз ба? Сіз нені үйреніп жүрсіз? Неліктен сіз басқа адам болғыңыз келмейді? Өзіңіз үшін шынымен не керек? Шын мəнінде, əрқайсымыз тек оң, жағымды, позитивті тəжірибені қалаймыз, бірақ бәрі ондай емес. Біз сезімдерді, эмоцияларды іздейміз. Себебі олар бізді басқарады. Біздің өміріміздің басты мақсаты – ең алдымен жағымды сезімдерді сезіну, ақиқатты сезіну.
Біз ұмтылатын арман-мақсаттардың өзі себеп болып табылады, ал салдарын, әрекеттің нәтежиесін біз білмейміз. Сіздің қызығушылығыңызды не тудырады? Немен айналысқыңыз келеді? Міне, сіз өзіңізге қоюыңыз керек негізгі сұрақтар.
Сіз мұны түсінгеннен кейін, əркімнің өз табар жауабы болады. Ақиқатқа, өмір заңдылықтарына сай болса – мақсатқа жету жолы əлдеқайда жеңіл болады. Сүйікті іспен айналысқаннан артық бақыт жоқ. Енді сұрақтарды, ойлануды доғарып, қызығушылығыңызға, немен айналысқыңыз келетініне байланысты әрекетке көшіңіз.
4. Мақсат қою шеберлігі
СЕНДІҢІЗ БА КӨРЕСІЗ
Көрмей жатып сену – өмірдің басты сынағы. Осы тарауда мен сіздермен мақсат қою мен жоспар құру ғылымының бірнеше құпиясымен бөліскім келеді. Кітапта кездестіретін ұғымдар мен ой-пікірлер сіздің өіңізге, өміріңізге деген көзқарасыңызды түбегейлі өзгертеді. Біздің дүниетанымымызда бəрімізге белгілі бір сенім мықтап бекітілген: «көремін, сосын сенемін». Басқаша айтқанда, «Мен өз көзіммен көрмейінше, сенбеймін», – дейміз. Адекватты сенім болып естілгенімен, бұл қате, жалған сөздер. Ақиқатқа сену үшін бірінші көру емес, сену маңызды. Бұл сынақтан сүрінбей өтсеңіз, сіз бұл өмірмен еш өкінбей қоштасасыз. Ал егер сіз көруді күтсеңіз, сіз дұрыс мақсат қойып, жоспар құра алмайсыз. Сондықтан адам көрмей тұрып сенуді үйренуі керек.
ЖАЛҒАН СЕНІМДІ ҚАБЫЛДАУ ӨЗІН-ӨЗІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУҒА КЕДЕРГІ КЕЛТІРЕДІ
Тəуекелге барып кез-келген, жалған ақпаратқа сену адамның өсіп-дамуын, өзгеруін қиындатады. Бұл бірінші шындық, ал екінші шындық – адамдар өмірінің көп бөлігін өздерін жасаудың, рухани өсіп-дамудың орнына, уақытын күтуге жұмсайды.
Біздің шығармашылық əлеуетіміз бен энергиямыз (күш-қуат) қиялдың байлығына тікелей байланысты. Алайда қиялдың мүмкіндіктері біздің шындықты қабылдауымызбен шектеледі. Əркім оны белгілі бір шектеулерге дейін қабылдай алады, бірақ оларды кеңейтуге болады. Егер біз оларды өзіміз ойлап таппасақ, ешқандай шектеулер жоқ. Жағдайды түзету үшін алдымен шындық пен ақиқатты қабылдау керек, шектеулі немесе бұрмаланған сенім бар екенін түсіну керек.
Əр адам қоршаған əлемді (орта) өз көзқарасымен көреді жəне бұл бізді ерекше, бір-бірімізге ұқсамайтындай етеді. Бірақ бəрібір бəріміз дүние деп аталатын өмірдеміз, бірақ əркім əртүрлі (ішкі/сыртқы) жағдайда. Бірақ бəрі сол бір өмір. Аспанда ұш, жерде жүр, айырмашылық тек көзқарас, сенім мен түсінікте.
Әркім бір ақиқаттты әртүрлі түсінеді. Егер біздің қабылдауымыз шектеулі болса, біздің мінез-құлқымыз, ойларымыз жəне сезімдеріміз шектеулі болады. «Өзіміз жайлы шындықты» қабылдау бала кезінен жинақталған əсерлерден жəне ой-пікірлерден тұрады. Басқаша айтқанда, бұл біздің өмірлік тəжірибеміз. Біздің өмірімізге əсер ететін барлық нəрсені түсіну, сенімнің сапасын анықтайды. Бізбен болып жатқанның бəрі қабылдау сүзгісінен өтеді. Біздің əрекеттеріміз өзіміз ж/е өзге жайлы шындықты білудің деңгейімен өлшенед. Егер өзіміз, өмір туралы біздің ойларымыз қате, Жаратушы заңдылықтарына сай болмаса, онда əрекеттер қате болады. Демек, біздің проблемаларымыздың себебі біздің білгенімізде емес, білгеніміз туралы жалған сенімдерде жатыр.
Өзімізді толық түсіну үшін:
1) біз үнемі өзгеріп, жаңарып,
2) қабылдау шекарасын кеңейтіп,
3) айналамыздағы өзіміз, өзге, өмір, Жаратушы туралы ойларымызды байытуымыз керек.
Көптеген адамдардың дүниетаным жүйесіндегі ең көп таралған қате түсініктердің бірі – «көреміз сосын сенеміз». Шын мəнінде, біз бір нəрсені көрмесек, бұл оның жоқ екенін білдірмейді. Біз мүмкіндіктер мен шешімдерді олар жоқ болғандықтан емес, іздеу нысанын дəл анықтай алмағанымыз үшін көрмейміз.
Айқын мақсат қою қиын емес. Нақты мақсат болған кезде ақыл мен бейсана, табиғи сүзгі механизмін дəлелді түрде қалыптастырады, оның көмегімен оған қол жеткізуге жағдай жасалады. Күтуді мақсатқа, мақсатты жоспарға, жоспарды әрекетке айналдыру тізбегі дұрыс сенім мен түсініктен басталады.
СІЗ НЕГЕ ҰМТЫЛАСЫЗ?
Біріншіден, сіз өзіңізден: «Мен үшін не құнды?», «Мен үшін не маңызды?», «Мен өмірде не іздеймін?», «Нені айтқым келеді?», «Қандай нəтиже күтемін?» деп сұраңыз. Бұндай сұрақтармен, оларға табылған жауаптар, жетістікке жету үшін өте маңызды. Ақыл мен бейсана одағы сізге мақсатыңызды жүзеге асыруға көмектесе алмайды, егер сіз мақсатыңызды нақты елестетпесеңіз, көрмесеңіз. Сіз өзіңізге: «Мен не қалаймын?» деп айтыңыз. Қалаған нəрсені қалай алуға болатынын білмес бұрын, сіз өзіңіздің нақты не қалайтыныңызды дəл анықтауыңыз керек. Себебі көп адамдар өзіне не маңызды, пайдалы, керек екенін білмейді. Осыларды шешкеннен кейін, сана мен бейсана бірден қажетті ақпаратты игере бастайды. Өзіңіз қалаған нəрсені (үй, жұмыс, көлік, табыс деңгейі, достар, қарым-қатынас) нақты түсіну арқылы сіз қолайлы мүмкіндіктерді байқауды едəуір арттырасыз. Сана мен бейсананың сүзу механизмі сіздің мақсаттарыңыз тұрғысынан құнды емес немесе пайдасы жоқ, керексіз, маңызы жоқ кез-келген ақпаратты жояды. Мұны түсіну өте маңызды. Сіз өзіңіздің мақсаттарыңызға жету үшін қажет емес ақпаратты игермейсіз, оған уақыт құртпайсыз. Бұл тежегіш ақпараттар сіздің бейсанаңыздан автоматты түрде шығарылады. Электрондық пошта жəшігін спамнан қорғайтын бағдарлама сияқты, сана мен бейсана тандемі сізді мыңдаған сыртқы ақпараттардан, тек сіз үшін маңызды ақпаратты ғана өткізіп отырады. Егер ол сізге күнделікті түсетін барлық ақпаратты жіберіп алса, онда сіздің жүйке жүйеңіз үлкен жүктемелерге тап болады жəне сыртқы сигналдардың ағынын және зияндығын жеңе алмайды. Сондықтан сіз миыңызға ақпараттың тек екі түрін қабылдаңыз: мақсатқа жету үшін пайдалы ақпараттарды жəне сіздің физикалық немесе психикалық денсаулығыңызға қауіп төндірмейтін ақпаратты. Ақпараттық майдан заманында, қоршаған əлем ақпаратқа толы. Оны толық игерудің қажеті жоқ, сондықтан біз қалаған нəрсені нақты шешуіміз керек. Бұл сана мен бейсана одағына неғұрлым таңдамалы əрекет етуге жəне біз үшін құнды ақпаратты ғана қабылдап алуға мүмкіндік береді.
ҚАЖЕТТІ УАҚЫТТА ҚАЖЕТТІ АҚПАРАТ
Адам миының 95% қажетсіз, пайдасыз, керексіз, өмірде түк қолданыс таппайтын, қоқысқа апарып тастай беруге болатын ақпараттарға толы. Адам күнделікті 80% уақытын босқа өткізеді екен.
Сіз өзіңіздің қалауыңыз бен мақсаттарыңызды нақты ж/е анық шешкеннен кейін, барлық жағынан қажетті ақпарат бірден түсе бастайды. Есіңізде болсын: сіз бір затты көрмейтіндігіңіз оның жоқ екенін білдірмейді. Сіздің миыңыз қазіргі уақытта сіз үшін маңызды емес сигналдарды бұғаттайды. Бұл процесс толығымен табиғи жəне бізді психикалық жүктемелерден қорғайды, кейде бұл процесс шамадан тыс болуы да мүмкін. Егер ол дұрыс басқарылмаса, ол біздің мүмкіндіктерімізді шектейді. Сіздің мақсатыңызды жүзеге асыру үшін сізде əрқашан керек ақпарат бар. Алайда, адамдардың немесе компания, үкіметтің көпшілігі алдымен қажетті нəтижеге жеткізетін ақпаратты анықтап алмай, проблемаларды шешуге тырысады. Олар қолда бар жалған фактілерге немесе қазіргі уақытта қол жетімді ресурстарға сүйене отырып қорытынды жасайды. Қажетті уақытта қажетсіз ақпарат пайда бермейді.
СОҢҒЫ НƏТИЖЕГЕ НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ
Қазіргі уақытта сізге барлық сұрақтарға жауаптар қажет емес. Егер сіз оларды білсеңіз де, қазір бұл ақпарат сізге көмектесуден гөрі зиян тигізуі мүмкін. Енді сіз өзіңізге басқа сұрақтар қоюыңыз керек: «Соңғы нəтиже қандай болуы керек?», «Мен неге ұмтыламын?», «Не қалаймын, ниетім қандай?». Алдымен мақсат қойыңыз жəне қажетті ақпарат бірден түсе бастайды. Мақсаттың болмауы жалған ақпараттың көбеюіне алып келеді. Соның салдарынан апатия, демотивация, іш пысу, не істерін білмеу сізді шатастырады жəне сізді жалған жолға қарай бағыттайды.
Есіңізде болсын, қажетті ақпаратты жинауға кіріспес бұрын, сана мен бейсана соңғы нəтижеге назар аударуы керек. Соңғы нəтиже нақты болғаннан кейін сіз оған жету үшін қажет нəрсенің бəрін білесіз. Қажетті ақпарат біздің бейсанамызға жетеді, егер оның құрамында құндылығы бар, пайдалы, керекті болса.
Ең алдымен мақсатты анықтау керек. Жетістікке жетуді білетіндер, жоспарларын жүзеге асыратындар, басты құпияны біледі: олар «сенеміз, сосын көреміз» дейді. Бəрі бір нəрсеге сенбестен бұрын фактілерді (реалды дәлел) алғысы келеді. Бірақ бұлай болмайды. Алдымен сіз өзіңіздің мақсатыңызға сенуіңіз керек, содан кейін сіз оны қалай жүзеге асыруды үйренесіз, өйткені сіз дұрыс ақпаратты бейсанамен реттейсіз. Қажетті сигналдар сіздің санаңызға жетпестен бұрын сіз үшін не маңызды екенін (қандай клиенттермен жұмыс істегіңіз келеді, қай үйде тұру керек, қандай білім алу керек) анықтауыңыз керек. Жоспар жазу барысында ең бастысы бар назарды соңғы нəтижеге аудару керек. Бейсана одан басқа тілді түсінбейді.
БІЗ ІЗДЕГЕНІМІЗДІ ТАБАМЫЗ
Не іздесеңіз соны табасыз, нені өміріңізге тартсаңыз соны тартасыз, кімге ұқсаймын деп шешім қабылдасаңыз соған ұқсайсыз, қандай себеп жасасаңыз, соның салдарын көресіз. Міне, осылай болады!
Сізді автомобильдің белгілі бір маркасы қызықтырды делік. Мүмкін сіз оны жаңа ғана сатып алған шығарсыз немесе оны əлі де сатып алғыңыз келетін шығар. Назар аударыңыз, сіз белгілі бір брендті таңдағаннан кейін, бұл көліктер барлық жерде сіздің көзіңізге түсе бастайды. Неліктен? Себебі бұл бренд қазір сіз үшін ерекше мəнге ие болды. Кітап оқу сізге қызықсыз болса, онда ол сіз үшін мәні жоқ деген сөз. Дəл осындай жағдай іскери серіктестермен, жұмыспен жəне қарым-қатынас шеңберімен қайталанады. Сізге не қажет екенін терең түсінсеңіз, сіз бірден қолайлы мүмкіндіктер мен пайдалы ақпаратқа назар аудара бастайсыз.
Егер сіз өзіңіз қалаған нəрсені білмесеңіз, онда оны көз алдыңызда таба алмайсыз жəне көре алмайсыз. Дəл осындай принципті бизнестегі клиенттерге қолдануға болады. Ол адамдардың қажеттіліктерін анықтаңыз – оларды қалай қанағаттандыру керектігін түсініңіз. Оларға не қажет екенін білмей, сіз оларға қалай көмектесуге болатындығы туралы ақпаратты біле алмайсыз. Жəне сол арқылы ақша табу, кәсіппен, саудамен айналысу қиынға соғады. Жақсы əңгімелесуші болу үшін оны тыңдап, әңгіменің ауысуын күту керек, серіктеске ол үшін пайдалы ақпарат бере білу керек. Əйтпесе, сіздің сөздеріңіз оның санасына жетпейді – өйткені біз тек біз үшін құнды жəне маңызды нəрсеге ғана назар аударамыз.
ШЕКТЕУСІЗ ОЙЛАУ
Нағыз тəуелсіздікке ие адамдар біздің өмірімізде көп емес. Біз мүмкіндіктерді байқамаймыз, себебі біз өзіміздің бейсанамыз арқылы ақылымызды шектейміз. Себебі бізді шектеулі ойлауға үйретіп тастаған.
Біз шектеулерден тыс ойлануды үйренуіміз керек. Біздің ішімізде қарама-қайшы ақпарат немесе сенім ақылда кездескенде, біз əдетте психологиялық ыңғайсыздықты, жайсыздықты сезінеміз. Эмоционалды дисбалансқа жол бермеу үшін ақылымызда ашық қақтығыс тудыратын ойлардан, сөздерден қашамыз.
Шиеленісті жеңілдету жəне өзгерістерден туындаған алаңдаушылықтан арылу үшін мінез-құлықты немесе жағдайға деген көзқарасты өзгерту керек. Біз саналы түрде психикалық тепе-теңдікті қалпына келтіруге тырысамыз, қандай да бір жолмен қабылданған тəжірибені өмір туралы ойларымызбен біріктіруге тырысамыз. Ішкі жанжалдарды шешудің ең көп таралған механизмі – рационализация. Оның мəні – сіздің логикаңыздың немесе ойлау жүйеңіздің, əрекеттеріңіздің, ой-пікірлеріңіздің немесе мінез-құлқыңыздың себептерін түсіндіруге тырысу. Жалпы адамның қалай қалыптасатынына, бұзылатынына, түзелетініне мән беру.
Ақымақ болып көрінгісі немесе күлкілі жағдайға тап болғысы келмейтіндер, өзінің дұрыс адам екенін дәлелдеу үшін, жалған маска киіуге, өз ойын шектеуге мәжбүр болады. Басқаға тәуелді адам, өз іс-əрекеттерінің дұрыстығын растау үшін басқа адамдардың сөз-пікірлеріне құл болады. Яғни сыртқы Аффирмацияларға тәуелді болады және өз ойларын шектеуге мәжбүр болады. Өзінің дұрыстығын растайтын адамдарды ортадан іздеп жүреді.
Бір адаммен қарым-қатынасты сақтағымыз келсе, біз оның қадір-қасиетін бағалаймыз, оның кемшіліктерін саналы түрде елемейміз, біз оған бар шындықты айтпай оның ойлау жүйесін шектейміз. Шешім қабылдау барысында біз əдетте сыртқы жағдайға ғана мән береміз, ішкі жағдайды елемейміз, бұл біздің ақылымызды шектейді. Шектелген ақыл жаңа ақпаратқа сезімтал болмайды.
Бір өзгермейтін факт бар: қабылданған шешімнің немесе таңдалған мінез-құлық, бәрі өзімізден. Мұны селективті қабылдау деп атайды. Өкінішке орай, шектеусіз ойлаумен əрекет ету, белгілі бір таңдау жасау құқығымыздың бар екенін «Құлдық Сана» бізге ұмыттырып жіберген. Біз ұтымды, жеңіске жеткізетін шешімдер қабылдау үшін пайдалы болуы мүмкін ақпаратты бейсанаға жібермейміз, шексіз мүмкіндіктерге көзімізді жұмамыз. Біздің барлық назарымыз «мүмкін емес» деген сөзге бағытталған кезде, дұрыс шешім бейсанаға жете алмайды.
ПРОБЛЕМАЛАРДЫҢ ОРНЫНА ШЕШІМДЕР
Егер біз шешімдерді көрмесек, бұл оның жоқ екенін білдірмейді. Бизнесті кеңейту, жоспарды аяқтау, қалаған нəрсеге жету жəне т.б. мүмкін еместігіне өзімізді сендіре отырып, біз проблеманы шешуге емес, проблемаға назар аударамыз. Бейсана көмегімен сіз өз сұрақтарыңызға жауап таба аласыз немесе проблеманың көмегімен «мүмкін еместігінің» себептерін таба аласыз. Таңдау əрқашан сіздікі.
Мысалы, біз бірдеңе сатып алғымыз келеді. Алдымен біз қажетті өнімді ең төменгі бағамен іздейміз, содан кейін əдеттегідей, барынша шығындарды қысқартудың жолдарын қарастырамыз. Бірақ менің түсінбейтінім неге біз өзімізбен жұмыс жасап, миымызды, одан кейін қолымызды байытпаймыз. Сонда үнемдеп те әуре болмайсың, шығынды да сенімді шығарасың. Басқаша айтқанда, біз сатып алар кезде үнемдейміз деп бас қатырамыз, бірақ шектеусіз шығын шығара алатындай ақша табудың жолы бар екенін түсінбейміз. Есіңізде болсын: ақшаның жетпеуі проблема емес, ақша табудың жолын білмеу проблема.
Қандай да бір оң өзгеріс әкелетін əрекетті жасаудан қорқу пайда болған кезде, біз жүздеген логикалық сылтауларды оңай таба аламыз. Неге сіз өз арман-мақсаттардан шегінуге, бас тартуға тиіссіз? Шығармашылық «Шексіз Күш-Қуатты» неге пайдаланбайсыз? Сізге проблема керек па әлде шешім керек па?
БІЗ ӨЗІМІЗДІ «ЛАЙЫҚТЫ» ДЕП САНАЙТЫНДЫ ҒАНА ӨЗІМІЗГЕ ТАРТАМЫЗ
Шешімдер мен мүмкіндіктердің орнына проблемаларды көру (анау жоқ мынаужоқ анау істетпейді мынау істетпейді жағдай жоқ орта жаман) бізді кейде тұлғаболуға, ізгі амал істеуге немесе өзіміз қалаған нəрсеге ие болуға лайық емесекендігімізге сендіреді. Біз өзімізді лайықты деп санайтын нəрсені ғана тартамыз. Сізөзіңізді қаншалықты құрметтейтін болсаңыз, соғұрлым көп мүмкіндіктерге иеболасыз, соғұрлым тəуекелмен көп игілік ізгілікке қол жеткізе аласыз. Өзіңіз туралыпікіріңіз неғұрлым жоғары (шынайы) болса, адамдар сізбен сөйлескісі келеді. Оларсіздің клиенттеріңіз, іскери серіктестеріңіз немесе достарыңыз болғысы келеді. Өзін-өзі құрметтейтін жəне бағалайтын адам: «мен кез-келген нəрсені жеңе аламын. Мен мұны қалай жасау керектігін əлі білмеймін, бірақ əлі күнге дейін оны білудің қажетіжоқ. Енді қажеттілік туындаған кезде қажетті ақпарат өздігінен пайда болады». Бұлжағдайда əр жағдай көбірек білуге жəне жасауға мүмкіндік береді.
КӨМЕКТЕН БАС ТАРТПАҢЫЗ
Кейде қажетті ақпарат басқа адамдардан келеді, мысалы: кеңес, ұсыныс немесе тіпті сын түрінде. Алайда, өзін-өзі бағалаудың төмендігі біреудің ұсынысын, кеңесін, көмегін қабылдауға немесе сынды дұрыс қабылдауға кедергі келтіруі мүмкін. Біз қорғаныс позициясын ұстанамыз: «Мен неге басқаны тыңдауым керек?», «Олар менен артық біле ма не?», «Мен неге əріптесімді тыңдауым керек? Олар менен ақылды ма не?». Мұндай ұстаным қате, өйткені тек өз ой-пікірімізді қабылдай отырып, біз қосымша көмектен бас тартамыз. Сіз бұл сөздерді қанша рет айтқансыз: «Мені өмір сүруге үйретпеңдер», «Мен не істеу керектігін өзім білемін»? «Ақылды болып көрінетіндердің, маған сабақ бергенін қаламаймын», «Сен маған қарағанда ақымақсың».
Адамның өзіне-өзі баға беруі әділ, адеватты болуы үшін адам өз ісіне сенімді болу өте маңызды және мықты ұстазы не сенер кітабы болуы керек. Жақсы адамдар мен кітаптар сіздің мұғалімдеріңіз болсын. Бұл олардың айтқандарының бəрін қабылдау керек дегенді білдірмейді, бірақ олардың қандай да бір құндылығы бар-жоғын білу үшін олардың сөздерін тыңдау, жазғанын оқу пайдалы болар еді. Сізге кім жолды көрсететіні маңызды емес, маңыздысы – өзіңіздің түпкілікті нəтижеге жетуіңіз.
Көмек ұсынысына ең ақылға қонымды реакция: «Егер сіз маған қарапайым, дұрыс ж/е ұтымды жолды көрсете алсаңыз, Мен сіздің кеңестеріңізді қабылдауға дайынмын». Егер сіз өзіңіз қалаған нəрсені табудың жолын білмесеңіз, бұл сіздің ақымақ екеніңізді білдірмейді. Сіздің шындық туралы ойларыңыз тұйық шеңберге сəйкес, Құлдық Санаға дағдыланып қалған.
Көптеген кəсіпкерлердің шешімдері, мысалы, дəстүрлі іскерлік тəсілдермен шектеледі, сондықтан олардан алып корпорация кетудің қажеті жоқ. «Біз əрқашан осылай жасаймыз», дейді олар. Тек осылай ойлау жəне əдеттегі мінез-құлық үлгілеріне назар аудару арқылы біз өзімізді жаңа нəрсені көру мүмкіндігінен айырамыз. Сіз өзіңізден: «Менің идеяларым, наным-сенімдерім мен пікірлерім қандай? Олар мені қалаған адам болуға көмектесіп жатыр ма, әлде маған керек нəрсені жасауға кедергі болып тұр ма?» Жауабы қандай болса да, сіз барлық кедергі келтіретін ой мен көңіл қалауларын құртуыңыз керек. Мақсатқа жетуге көмектесетін жаңа ақпарат үшін ақылыңызды ашу керек. Мақсатты жоспар арқылы талдай алу, оның мəнін зерделеу
Егер сізде бір салада тəжірибе болмаса немесе мектепте бір пəн бойынша үлгеріміңіз төмен болса, бұл сіздің үйренуге қабілетіңіз жоқ дегенді білдірмейді. Сізге жай ғана білім мен тәжірибе қажет емес еді. Бірақ егер сізде оған қажеттілік пайда болатын болса, сіз білім мен тәжірибені тез игере бастайсыз. Себебі, сіз оның пайдасын түсіндіңіз. Мақсатқа жету үшін көмектен бас тартпаңыз, бірақ бәрібір 99% жұмысты өзіңізге жасауға тура келетінін ұмытпаңыз.
