Kitobni o'qish: «Pi`nin həyatı»

À mes parents et à mon frère –

Valideynlərimə və qardaşlarıma

MÜƏLLİFİN ÖN SÖZÜ

Bu kitab ac qaldığım zamanlarda yaranıb. İndi izah edərəm. 1996-cı ildə Kanadada mənim ikinci romanım işıq üzü gördü. Kitab çox da uğurlu alınmadı. Tənqidçilər onu ya soyuq qarşıladılar, ya da elə təriflədilər ki, tərifləməsələr ondan yaxşıydı. Beləliklə əsərim oxucuların diqqətindən yayındı. Nə qədər dəridən-qabıqdan çıxdım, özümü gah təlxək, gah hava gimnastı halına saldım, xeyri olmadı, oxucular onu görməzdən gəldilər. Bir sözlə tam məğlubiyyətə düçar oldum. Başqa kitablar mağazanın rəflərində sıra ilə düzülüb, oyundan əvvəlki beysbolçuları, futbolçuları xatırladarkən, mənim kitabım heç kimin komandaya götürmək istəmədiyi uğursuz oyunçular kimi bir küncdə qalmışdı. Beləliklə kitab yoxluğa doğru addımlamağa başladı. Səssiz və tez.

Buna elə də yanmadım. Artıq başqa mövzu, 1939-cu ilin Portuqaliyası haqqında yazmağa başlayırdım. Məndə çatışmayan yeganə şey isə rahatlıq idi. Əvəzində hardansa əlimə pullar gəlirdi.

Beləliklə mən Bombeyə uçdum. Amma bu Hindistana getmək, heç olmasa qısa müddətlik orda yaşamaq, sakitləşmək elə də pis fikir deyildi, hətta boş ciblə də orada yaşamaq, ürəyin necə istəyir vaxt keçirmək mümkündür. Həm də ki, 1939-cu ilin Portuqaliyası haqqında olan roman elə həmin dövr Portuqaliyası ilə əlaqədar olmaya da bilərdi.

Hindistanda əvvəllər də olmuşam, şimal bölgələrində beş ay yaşamışam. İlk dəfə Hindistanda olanda tamamilə hazırlıqsız getmişdim.Əslində tək hazırlığım Hindistanı ovcunun içi kimi tanıyan bir dostumla söhbətim olmuşdum. O demişdi ki, “Hindistanda çox gülməli bir ingiliscə ləhcəsində danışırlar, “atmaq” kimi kəlmələrdən xoşları gəlir”. Mindiyim təyyarə Dehliyə enərkən, dostumun sözlərini xatırladım, yəni “atmaq” sözünü. Bu Hindistanın, rəngli, gurultulu, çılğın dünyasına yeganə hazırlığım idi. Bu sözü fürsət olduqca istifadə etdim və çox da köməyimə gəldi. Dəmir yolu stansiyasında bir məmura -“Biletin belə baha olduğunu bilməzdəm, mənə atmırsınız ki?” – dedim. O da gülümsəyib: “Xeyr cənab! Bizdə atmaq olmur, Sizə ən doğru qiyməti deyirəm” – dedi.

Bu dəfə, Hindistana ikinci gedişimdə məni nələrin gözlədiyini və nə istədiyimi yaxşı bilirdim. Bir dağ evinə gedib romanımı yazacaqdım.Özümü bir kənd evinin artırmasında, bir stolun arxasında, havaya qalxan çay buxarının və ətrafa dağılmış vərəqlərin arasında təsəvvür edirdim. Şehli yaşıl təpələr ayaqlarımın altına səriləcək, şıltaq meymunların çığırtıları qulaqlarıma dolacaqdı. Hava soyuyan zamanlarda, səhər və axşamın ayazında əynimdə yüngül bir gödəkcə, gün boyunca isə qısa qollu paltarlar geyəcəkdim. Beləliklə qələmim əlimdə oturub Portuqaliya ilə bağlı fantaziyalarımı həqiqət şəklində ortaya çıxaracaqdım. Əsər yazmağın məqsədi də bu deyilmi, öz həqiqətini yaratmaq? Gerçəkliyi təqdim etmək üçün çalışmaq? Portuqaliyaya getməyə nə gərək vardı ki?

Qaldığım mehmanxananı işlədən xanım, ingilisləri qovmaq üçün apardıqları mübarizədən danışacaqdı. Sabahısı günə nələr bişirəcəyi ilə bağlı ona istəklərimi bildirəcəkdim. Gündəlik yazı işimi bitirdikdən sonra çay əkilmiş dərə-təpəli ərazilərdə gəzintiyə çıxacaqdım.

Təəssüf ki, birdən-birə roman öskürməyə başladı, titrədi və öldü. Bu hadisə Bombeyin yaxınlığında meymunların az yaşadığı və heç çay tarlası olmayan Materan adlı bir yerdə baş verdi. Bu adətən yazıçılığa həssas yanaşanların başlarına gələn bir fəlakətdir. Təsəvvür edin ki, sizin mövzunuz yaxşıdır, cümlələrimiz də həmçinin. Qəhramanlarımız elə gerçəkdirlər ki, şəxsiyyət vəsiqəsinə ehtiyac duyurlar. Onlar üçün bütün detalları ilə planlaşdırdığınız mövzu sadə və diqqət çəkicidir. Təhkiyə daha da inandırıcı olsun deyə araşdırmalar aparılmış, tarixi, ictimai, iqlimlə, yemək hazırlamaqla bağlı faktlar gətirilmiş, dialoqlar axıcı qurulmuş, əsərin həyəcanı yerindədir. Təfərrüatlar, ziddiyyətlər, düyün nöqtələri hamısı yerli yerindədir. Həqiqətən də bu həyat hekayətinin qüsursuz olmaqdan başqa bir şansı yoxdur. Amma hamısını bir yerə toplayanda böyük bir heçlik alınır. Vəd edilən aydın və parlaq sözlərin əvəzində, elə an gəlir ki, beyninizin bir tərəfində daim pıçıldayan bir səs sizə çılpaq və qorxunc bir həqiqətdən danışır: heç nəyin xeyri yoxdur, çox yerli-yataqlı bəhs etsən də, tarix və yeməkləri əlavə etsən də yenə də xeyri yoxdur. Əsərin duyğusal baxımdan ölüdür, bütün problem buradadır. Bunu kəşf etmək insanı məhv edir, inanın mənə. İnsan əzab dolu bir boşluğa, bir aclığa sürüklənir.

Uğursuz romanımın qaralamasını Materandan poçtla yolladım.Onu Sibirdə olan xəyali bir ünvana, geri qaytarılmaq üçün isə Bolivyadakı başqa bir xəyali ünvana göndərdim. Poçt işçisi zərfi möhürləyib çeşidləmə qutusuna atdıqdan sonra, üzümü turşudub oturdum, tamam həvəsdən düşdüm. “Bundan belə nə yazacam, Tosltoymu olacam? Bundan sonrakı həyatın içində nə kimi parlaq düşüncə var?” – deyə özümdən soruşdum.

Hələ bir az da pulum qalmışdı və özümü narahat hiss edirdim. Ayağa qalxıb Hindistanın cənubunu kəşf etmək üçün poçtdan çıxdım.

Peşəmi soruşanlara “həkiməm” demək istərdim, çünki həkimlər gündəlik sehr və möcüzə törədənlər kimi tanınır. Amma bu bəxt ki, məndə var, tezliklə bir avtobus qəzasına düşüb, bütün baxışların mənə dikildiyini görüb, onlara “mən hüquq elmləri doktoruyam” deyərək vəziyyətdən çıxmalı olacağam. Bunun ardınca onlar başlarına gələn bu bədbəxt hadisəyə görə məndən hökümətə qarşı iddia qaldırmağımı istəyəcəklərinə əminəm və mən bu halda “fəlsəfə elmləri doktoruyam” deyib vəziyyətdən çıxmalı olacağam. Bu dəfə də ah-nalə içərisində, qanlı bir faciənin içinə düşmüş insanlar mənə üz tutanda Kyerkeqorla elə də çox maraqlanmadığımı etiraf etmək məcburiyyətində qalacağam. Beləliklə səmimiliklə, alçaldıcı həqiqətə sadiq qaldım.

Yol boyu, tez-tez insanlardan bu cümlələri eşidirdim: “Yazıçımı? Doğrudanmı? Sizə gərəkli olacaq bir hekayəm var,” cavabını alırdım. Əksər hekayətlər lətifəyə oxşayırdı, qısaca danışılan, qısa ömürlü hekayələr idi.

Beləliklə mən Mədrəsin cənubundakı muxtar vilayət olan Tamil Nadu (başqa adı Tamiland olan bu ərazi Hindistanın cənubunda bir şatatdır – tərc.) sahillərində yerləşən Podşineriyə gəlib çıxdım. Buranı əhalinin sayı və ərazisinə görə Hindistandan uzaqdakı bir yerlə müqayisə etsək, Kanadanın içərilərində böyük bir torpaq parçası olan Şahzadə Edvard adası ilə müqayisə etmək olar, amma tarix onu gözdən salmışdı. Çünki bir zamanlar Podşineri istismarçı fransızların yaratdığı Fransız Hindistanının paytaxtı idi. Vaxtilə fransızlar ingilislərlə rəqabətə girmək istəyiblər amma edə bildikləri tək şey, bir neçə liman şəhərini ələ keçirmək olub. Təqribən üç yüz il boyunca bu şəhərlərə bağlı qalıblar. 1954-cü ildə fransızlar bir-birindən gözəl ağ rəngli binaları, bir-biriylə kəsişən geniş küçələri, rue de la Marine və Saint-Louis kimi küçə adları və polislərin geyindiyi papaqları ilə birlikdə Podşinerini tərk etməli olublar.

Bir dəfə Neru küçəsindəki “Hind Qəhvəxansı”nda oturmuşdum. Qəhvəxana yaşıl divarları və hündür tavanı olan bir otaq idi. İsti və nəmli havanı hərəkətə gətirmək üçün yuxarıya pərlər asılmışdı. Zal bir-birləri ilə paralel qoyulmuş dördbucaqlı masalar və onları tamamlayan dörd stulla ağzına kimi dolu idi. Harda boş yer tapsan oturub başqaları ilə eyni stolu bölüşürsən. Qəhvə ləzzətliydi və onun yanında fransız şirniyyatları da verirdilər. Söhbət mövzusu tapmaq çox asan idi. Hətta, ağappaq saçları olan, çevik, müdrik baxışlı bir qoca mənimlə danışmağa çoxdan başlamışdı artıq. Ona Kanadanın necə soyuq olduğundan, fransızcanın əslində ölkənin bir neçə bölgəsində istifadə edildiyindən və Hindistanı sevdiyimdən, və s. danışdım. Bu, dostcanlı, hər şeyə maraq göstərən hindlilərlə belində çantası ilə gəzən əcnəbi arasında keçən tipik söhbətlərdən oldu. O, gördüyüm işlərlə bağlı danışdıqlarımı gözlərini geniş açaraq və başını aşağı sallayaraq dinlədi. Artıq getmək vaxtıydı. Əlimi qaldırıb hesabı istəmək üçün ofisianta işarə etdim.

Elə o məqamda qoca dilləndi:

-Sizi tanrıya inandıracaq bir əhvalat danışa bilərəm.

Əlim eləcə havada asılı qaldı. Lakin, içimdə şübhələr oyandı. Bəlkə qarşımdakı bir İyeqova Şahidi idi?

-Əhvalatınız bundan iki min il əvvəl, Roma İmperyasının ucqar bir yerindəmi baş verib? – deyə soruşdum.

-Xeyr.

Bəlkə bu qoca, müsəlmanlığı yayan imamlardan biri idi?

-On yeddinci əsr Ərəbistanındamı baş verir hadisələr? – soruşdum

-Yox əşşi. Bundan bir neçə il əvvəl burda, Pondişeridə başlayıb və xoşbəxt sonluqla sizin gəldiyiniz ölkədə başa çatır.

-Bununla da mən tanrıya inanacağam eləmi?

-Bəli.

-Bu çox iddialı söhbətdir.

-Elə də iddialı deyil.

Ofisiant gəldi. Bir anlıq tərəddüd etdim, amma sonra iki qəhvə sifariş verdm. Bayaqdan söhbət etdiyimiz adamla tanış olduq. Adı, Fransis Adirubasami idi.

-Lütfən əhvalatınızı danışın, – dedim.

-Onda diqqətlə məni dinləməlisən.

-Dinləyəcəyəm, – deyib qələmlə qeyd dəftərçəmi çıxartdım.

-De görüm, burdakı botanika bağına gedibsən? – deyə soruşdum.

-Dünən getmişəm.

-Bəs uşaqlar üçün olan qatarın xəttlərinə fikir verdin?

-Bəli, fikir verdim.

-Hələ də bazar günləri ordan uşaqları əyləndirmək üçün qatar keçir. Amma vaxt var idi hər gün yarım saatdan bir keçirdi. Stansiyaların adlarını qeyd etdinmi.

-Birinin adı “Rozvil” idi, gül bağının düz yanında idi.

-Düzdür bəs o birisi?

-Yadımda deyil.

-İndi onun adını göstərən lövhə sökülüb. Bir zamanlar digər stansiyanın adı “Zoopark” idi. Uşaq qatarının iki stansiyası var idi. “Rozvil” və “Zoopark”. Bir vaxtlar Pondişeri botanika bağının içində bir zoopark var idi.

Qoca əhvalatını danışmağa davam etdi, mənsə qeydlərimi apardım.

-Onunla danışmalısınız, – o əhvalatının baş qəhramanı haqqında dedi. – Onu lap yaxşı tanıyırdım. İndi artıq o böyüyüb. Onun ağzını arayın, bəlkə o daha yaxşı xatırlayır.

Daha sonra, Torontoda onun qəhrəmanını telefon kitabçaların-dan doqquz sütun boyu ard-arda düzülmüş Patel soyadlarına görə axtardım və tapdım. Telefon nömrəsinə zəng edəndə ürəyim sürətlə döyünməyə başladı. Cavab verən səsin, aydın amma Hindlilərə xas vurğularını, açıq havaya yayılmış tüstü kimi dərhal tutdum. “Hə, bu lap çoxdan baş verib” – dedi. Amma yenə də görüşməyə razılıq verdi. Biz bir neçə dəfə görüşdük. Mənə həmin hadisələr vaxtı tutduğu gündəliyini göstərdi. Qısa müddətlik də olsa onu tanıtdırıb məhşurlaşdırmış, saralmış qəzet səhifələrini göstərdi. Başına gələnləri danışdı. O danışarkən, mən qeydlərimi götürdüm. Təqribən bir il sonra, böyük çətinliklərdən sonra Yaponya Nəqliyyat Nazirliyindən bir kaset və arxiv sənədləri aldım. Bu kasetə qulaq asdıqca haqqında bəhs olunan əhvalatın məni Tanrıya inandıracağı iddiası ilə bağlı cənab Adirubasamiyə inanmağa qərar verdim.

Düşündüm ki, cənab Patelin başına gələn bu əhvalatı, birinci şəxsin adı ilə təqdim etmək daha təbii olacaq, öz səsi və gözlərilə baxaraq. Digər tərəfdən yol verilə biləcək bütün səhvlər mənim üzərimdədir.

Təşəkkür etmək istədiyim bir neçə adam var. Əlbəttə ən çox cənab Patelə minnətdaram. Ona olan minnətdarlığım, Sakit Okean qədər sonsuzdur və ümid edirəm, həyat hekayətini danışmağım onu məyus etməz. Belə bir əhvalatın varlığından məni xəbərdar edən cənab Adiubasamiyə də təşəkkür borcluyam. Həmin əhvalatı tamam qələmə almağa kömək göstərən üç nümunəvi, peşakar məmura da minnətdaram: Ottavadakı Yaponya Səfirliyində çalışan cənab Kazuhiko Odaya, Oika dənizçilik şirkətindən cənab Hiroşi Vatanabeyə və xüsusi olaraq hal-hazırda pensiyaya çıxmış Yaponya Nəqliyyat Nazirliyindən, cənab Tomohiro Okamotoya təşəkkürlərimi bildirirəm. Həmçinin məndə yaşayıb-yaratmağa həvəs yaradan cənab Moasir Sklyara da təşəkkürlərimi bildirirəm. Son olaraq mükəmməl təşkilat olan Kanada İncəsənət Şurasına ən dərin minnətdalığımı bildirirəm, onların ianələri olmasaydı, yəqin ki, “Portuqaliya 1939-cu il”-lə heç bir bağlılığı olmayan romanımı bir yerə toplayıb, çap etdirə bilməyəcəkdim. Əgər biz vətəndaşlar sənətkarlarımızı dəstəkləməsək, təsəvvür gücümüzü, kobud gerçəkliyin ayaqları altında qurban vermiş olarıq və ən sonunda heç nəyə inanmamağa, dəyərsiz yuxular görməyə, kabus dolu ümidlərlə yaşamağa başlayardıq.

BİRİNCİ HİSSƏ
Toronto və Pondişeri

Bölüm 1

Mən sıxılırdım, sanki içimi pişik cırmaqlayırdı. Amma universitet məşğələləri və müntəzəm, ciddi dini fəaliyyət məni tədricən həyata qaytardı. Dini görüşlərimə sadiq qalmağım, bəzilərinə qəribə görünürdü. Orta məktəbin son ilini də başa vurub, Toronto universitetinin iki fakültəsinə birdən daxil oldum. Birincisi ilahiyyat, ikincisi isə zoologiya idi. İlahiyyat fakültəsində təhsilimin dördüncü ilində kurs işim Segeddən olan, XVI əsrin görkəmli kabbalisti İsaak Lurinin kosmoqonik nəzəriyyəsindən bəhs edirdi. Zoologiyadan kurs işim isə üçbarmaqlı ərincəkdə qalxanvarı vəzinin funksional analizinə həsr edilmişdi. Mən ərincəyi ona görə seçmişdim ki, onun sakit, sülhsevər, öz dünyasıyla barışıq xarakteri mənim narahat daxili dünyam üçün əsl dərman kimi gəlirdi.

Ərincəklər iki barmaqlı və üç barmaqlı olur, lakin bunu ancaq onların ön pəncələri üçün demək olar, arxa pəncədə bütün ərincəklərin üç caynaqlı barmağı olur. Yayda bir dəfə bəxtim əməlli başlı gətridi, mən Brazilyada axtarış yerində bir üç barmaqlı ərincəyi öyrənirdim. Bu heyvanlar nadir maraqlı növlərdəndir. Onların bircə vazkeçilməz vərdişləri var o da tənbəllikdir. Onlar gün ərzində orta hesabla iyirmi saata qədər yatıb istirahət edirlər. Bizim qrupumuz beş vəhşi üçbarmaqlı ərincəyin yuxu xüsusiyyətlərini öyrənirdi: yenicə axşam düşəndə onlar yatmağa hazırlaşarkən, onların başına içi su ilə dolu alqırmızı rəngdə plastik qab qoyduq. Növbəti gün səhər açılandan xeyli sonra qabın qoyduğumuz yerdəcə içindəki su ilə birlikdə qaldığını gördük, su ətrafa tökülməmiş, əksinə suyun içinə çoxlu həşəratlar düşmüşdü. Ərincəklər ancaq gün doğanda əsnəyirlər, lakin bu əsnəmək sözü özlüyündə çox-çox şişirdilib. Onlar hərəkət etmək istəyəndə budaqlarla başı aşağı saatda 400 metr sürətlə sürünürlər. Ancaq yerdə bir ağacdan o birinə sürünən saatda ən çoxu 250 metr sürətlə irəliləyə bilirlər, bu isə ancaq onların diqqətini nəsə cəlb etdikdə baş verir, adi halda isə onlar saatda 4-5 metrdən artıq sürünmürlər.

Üçbarmaqlı ərincəyin ətraf mühütlə bağlı təsəvvürü olduqca qıtdır. İkidən ona qədər olan hissiyyat şkalasında Bibinin (Uilyam Bibi amerikan təbiət tədqiqatçısı 1872-1962) 1926- cı il araşdırmasına görə ərincəyin dadbilməsi, toxunuş hissi, görməsi və duyması “iki”ylə, yəni hissiyyatsızlıq dərəcəsi ilə qiymətləndirilir, onun iyibilməsi isə “üç”dür. Elə olur ki, meşədə yatmış ərincəklə qarşılaşırsan və ona toxunub oyadırsan, lakin o oyanıb ətrafa boylanır, sənə heç fikir də vermir. Heç ərincəyin həyatının mənası da məlum deyil, axı onun üçün hər şey kino kimi bulanıq, qeyri-müəyyəndir. Eşitməyə gəldikdə isə ərincək elə də kar deyil, sadəcə ətrafdakı səslər onu çox da maraqlandırmır. Bibi də bu haqda yazır ki, əgər yatmış ya da yeməklə məşğul olan ərincəyin qulağının dibində tüfəngdən atəş açsan o heç gözünü də qırpmayacaq. İyi bilməsinə gəldikdə isə bunu heç qiymətləndirməyə dəyməz. Lakin, ərincəklərin çürüntü qoxusunu bildiyi və üzünü yana tutduğu deyilsə də, Bullok 1968-ci ildə apardığı araşdırmasında deyir ki, ərincəklər “tez-tez” çürüyüb aşınmış ağaca dırmaşarkən ordan yerə yıxılırlar.

Sual olunur? Bütün bunlara baxmayaraq onlar həyatda qalmağı necə bacarırlar?

Məhz öz ləngliyi ilə. Yuxulu olmaqları, hər şeyə laqeydlikləri və ağaclarda yaşamaqları onları hər cür bəladan, yaquarın kəskin gözündən və iybilməsindən, vəhşi pişikdən, qartaladan, anakondadan qoruyur. Bundan əlavə ərincəyin kürkü üzərində mamırlar yetişir, quraqlıq vaxtı onlar quruyurlar, yağış mövsümündə isə yenidən canlanıb, göyərirlər. Bu heyvanı yarpaqlar və budaqlar arasında görünməz edir, daha doğrusu qarışqa yuvasına ya da quş yuvasına bənzədir, bəzənsə elə bilirsən sadəcə bir ağac parçasıdır.

Üçbarmaqlı ərincəklər sakit və sülhsevər şəraitdə, özlərini biləndən bəri yarpaqların arasında yaşayırlar, bütün bunlara əsasən onların ətraf mühütlə harmoniyada olduqlarını demək olar. 1966-cı ildə Terler yazırdı “Onların dodaqlarında dəyişilməz, xoşməramlı bir gülümsəmə olur”. Mən özüm də ərincəyin gülümsəməsini öz gözlərimlə görmüşəm. Heyvanlara insan xarakterlərini köçürmək mənə xoş olmasa da Braziliyada olarkən tez-tez istirahət edən ərincəyin tərsinə çevrilmiş asanalarda yoqa və meditasiya ilə məşğul olan rahiblərə neçə çox oxşadığına heyrət edirdim. Onlar daim mənə başı ibadətə qarışmış zahidləri ya da yalnız xəyalları ilə yaşayan müdrikləri necə də çox andırır.

Elmin iki fərqli sahəsində təhsil aldığım üçün, onlar bəzən bir-birləri ilə zidiyyət yaradırdı. Tələbə yoldaşlarım-dan bəziləri bütün beyni ilə ilahiyyata yüklənmiş, tanrının ağ və qara qullarını müzakirə edərkən, mən üçbarmaq ərincəyi Tanrını yada salan əsl möcüzə hesab edirdim.

Alim əməkdaşlarımla yola getmək asan və sadə idi. Alimlər, tanrını tanımayan, içki kimi ən çoxu pivə içən və boş vaxtlarında ancaq seks, şahmat və beyzbol haqqında düşünən mehriban insanlardı.

Bu haqda danışmaq təvazökarlıqdan uzaq olsa da, mən “əla” qiymətlərlə oxuyurdum. Dörd il ərzində Sent-Maykl kollecinin ən yaxşı tələbəsi olaraq qaldım. Elə buna görə də zoologiya fakültəsində verilən bütün mükafatlara layiq görülmşdüm. İlahiyyat fakültəsində isə heç bir mükafat almamağımın səbəbi bu idi ki, burada yaxşı oxumağa görə ümumiyyətlə heç bir mükafat verilmirdi. Bu gedişlə yəqin ki Toronto univerisitetinin general-qubernator, akademik mükafatını da alacağam, indiyə kimi heç bir oğlan belə rahatlıqla, şən bir əhval-ruhiyyə ilə həmin mükafatı almayıb.

İnciklik hələ də içimi gəmirməyə davam edirdi, doğrudur bu hiss əvvəlki kimi güclü deyildi. Həyat hətta əgər səni yeni bir əzabla mükafatlandırıbsa belə, əvvəllki əzabların olduğu üçün, heç nə insana ağırlıq gətirə bilmir. Mənim həyatım Avropa rəssamlığındakı memento mori obrazına bənzəyir: həmişə bir kəllə obrazı arxamca gəzir. Mənsə kəllələrə gülürəm. Ona baxıb deyirəm: “Ünvanı səhv salmısan! Sən həyata inanmırsan, mənsə ölümə. Uzaqlaş məndən!” Kəllə isə özünü daha da mənə yaxınlaşdırır, lakin bu elə də təəcüblü şey deyil. Ölüm həmişə insana xəstəliklər, səbəblər, bioloji əsaslara görə yox, sadəcə qısqanclığa görə yaxınlaşır. Həyat o qədər gözəldir ki, ölüm ona vurulub, sevgili kimi o vəhşicəsinə qısqanc və islaholunmaz aşiqdir. Məndən başqa universitetdə əlaçı olan tələbəyə, qırmızıyanaq oğlan Rodsa təqaüdü verdilər. Mən onu çox sevirdim və yəqin edirəm ki, indilərdə Oksforda daixl olub. Əlbət bir gün zənginlik ilahəsi Lakşmi mənə də yaxın düşəcək və Oksford mənim ölməzdən əvvəl olmaq istədiyim beş şəhərdən birinə çevriləcək. Digər dörd şəhər isə Varanasi, Məkkə, Yerusəlim və Paris olacaq.

İş həyatım haqqında heç nə danışa bilmərəm, təkcə onu deyim ki, boynuma taxdığım qalstuk, ya da başqa cür desəm qarmaq, bir az ehtiyatsızlıq etsəm, insanı boğa biləcək qədər kip idi.

Mən Kanadanı sevirəm. Müdrik Hindistan, hind mətbəxi, divardakı ev kərtənkələsi, musiqili filmlər, küçələrdə gəzişən inəklər, qarğaların qarıltısı, hətta kriket oyunu üçün darıxıram. Lakin, mən yenə də Kanadanı daha çox sevirəm. Bu böyük ölkə olduqca soyuqdur, hətta təmkinli, xoşməramlı, qəribə saç düzümü olan insanların yaşadığı bir yer olsa da, mənim öz vətənim vardı. Necə olursa olsun, doğma yurdum olan Pondişeridə məni heç kəs gözləmirdi.

Bir zamanla Riçard Parker mənə çox yaxın olub. Onu unutmaq gücündə deyiləm. Onun üçün darıxırammı? Etiraf edim ki, – hə. Darıxıram. O hələ də yuxularıma gəlir. Doğrudur kabuslarda görürəm onu, amma kabus özü də yarı sevgiylə dolmuş yuxulardır. İnsan ruhu belə qərubə şəkildə qurulub. Hələ də anlamıram o məni necə ata bildi? Elə səs-küysüz, heç vidalaşmadan, çevrilib geriyə baxmadan uçub getdi. Ağrı xəncər kimi ürəyimə batdı.

Meksika xəstəxanasının həkim və tibb bacıları mənimlə olduqca xeyirxah davranırdılar. Sanki onların xəstəsiydim. Xərçəng xəstələri və yatalaq xəstələri, hamısı mənim danışdığım hekayətlərə maraqla qulaq asırdılar. Bəziləri çəlikləri ilə arxamca düşür, bəziləri əlil arabası ilə, doğmaları ilə birlikdə mənim ətrafımda gəzirdi, lakin onlar heç biri ingiliscə bir kəlmə də anlamırdı, mənsə ispanca bilmirdim. Onlar üzümə gülümsünürdülər, əl edirdilər, başımı sığallayır, yatağımın üstünə hədiyyələr qoyurdular, hədiyyə deyəndə ki, yemək və paltar verirdilər. Mənsə tamamilə özümdən asılı olmayaraq, qarşılığında onlara gülümsünür, əl edirdim.

Bir neçə gün sonra ayağa qalxıb iki-üç addım yeriməyə başladım. Ürəkbulanması, baş gicəllənməsi və zəiflik olmasına baxmayaraq bunu bacardım. Elə bir xəstəliyim yox idi, sadəcə analiz nəticəsində məndə qan azlığı aşkarlanmış, qanımda natrium artmış, kalium azalmışdı. Bədənimdəki maye bayıra çıxa bilmirdi və ayaqlarım dəhşətli dərəcədə şişib, fil ayaqlarına bənzəyirdi. Sidiyim tünd olurdu, bəzən tünd sarı bəzən də hətta boza çalırdı. Lakin bir həftə sonra mən yeriməyə başladım, adi halda olduğu kimi oldum, çəkmələrimi geyinə bildim, amma iplərini hələ ki bağlaya bilmirdim. Dərim tamam sağalmışdı, amma çiyinlərimdə və kürəyimdə çaplıqlar qalmaqdaydı.

Mən ilk dəfə su kranını açanada şiddətlə axıb gedən suyu görən kimi, keyləşdim, başım fırlandı, ayaqlarım boşaldı və düz tibb bacısının qollarına yıxıldım.

Kanadada ilk dəfə hind restoranında yemək yeyəndə isə özümdən asılı olmayaraq əllə yediyimi aşkarladım. Ofisiant mənə baxıb rişxədlə soruşdu: “Kənddən birbaşa gəlib şəhərə düşmək belə olur?” Rəngim saralıdı. Cəmi bir neçə saniyə əvvəl yeməyin dadına qapılmış barmaqlarım indi sanki o andaca donub qaldı. Sanki cinayətkarı hadisə yerində yaxalamışdılar. Mən heç onları yalaya da bilmədim, salfet götürüb sildim. O balaca uşağa bənzər ofisiant, heç özü də bilmədi ki, məni necə incidib. Onun sözləri qulağımı kəskin iynə kimi dəldi. Bıçaq və çəngəli götürdüm. Amma əvvəllər onlardan heç istifadə etmirdim. Əllərim əsməyə başladı. Sambar (hind yeməyidir – tərc.) bütün dadını itirdi.