Kitobni o'qish: «Ana ürəyi»

ANA ÜRƏYI
(Xəyalpərvər qatilin ifadəsindən seçmələr)

I hissə

Sənətin gücü içində gizlənmiş əzabla ölçülür. Həqiqətən də, kim ki, əzab çəkməyib, onun deməyə sözü yoxdur.

Con Apdayk

Onunla universitetin kitabxanasında tanış oldum. Mən kitabxanadan çıxırdım, o, kitabxanaya girirdi. Qapının ağzında möhkəm toqquşduq. Deyəsən, ikimizdə tələsirdik. Qucağımızdakı kitablar yerə töküldü. Eyni vaxtda ikimiz də yerə əyildik. Paltarının ətəyi mənə toxundu. Bu təmas, qızın nəfəsi qəlbimin dərinliklərinə nüfuz etdi. Onun uzun, hamar saç-larından bir neçə şıltaq tel ayrılıb taleyin əmri ilə mənim köynəyimin düyməsinə dolaşdı. Nə dərəcədə həyəcanlı olduğumu demək yəqin ki, artıqdır. Əllərim əsir, ürəyim şiddətlə döyünür, yanaqlarım və qulaqlarım od tutub yanırdı. Buna baxmayaraq, o həyəcanlı dəqiqələrdə qızın hansı kitabları oxuduğunu da görə bildim. Yerə tökülmüş kitabların arasında Hötenin “Gənc Verterin iztirabları” əsərinin yeni nəşr olunmuş nüsxəsi var idi. Bu kitabı görməklə həyəcanım daha da artdı. Nəhayət ki, mən romantik bir qıza rast gəlmişdim. O mənə çox yaxın dayanmışdı. Nəfəsi sifətimə toxunurdu. Mən onun dərisinin, saçının qoxusunu hiss edir, ürəyinin döyüntüsünü eşidirdim. Hər ikimiz bir-birimizə “lütfən bağışlayın, çox-çox üzr istəyirəm” deyə-deyə, kitabları yerdən götürürdük. Qız məndən daha tez ayağa qalxdı. Bu zaman köynəyimin düymələrinə dolaşmış saçları dartıldı. Xəfif, amma gözlənilməz ağrıdan onun sifətində elə gözəl ifadə yarandı ki, mən bu gözəllik qarşısında az qala huşumu itirəcəkdim. Elə bil yuxu görürdüm. Yox, heç yuxuda da ağlıma gəlməzdi ki, “Gənc Verterin iztirabları” əsərini oxuyan bir qızın nəfəsi mənə toxunacaq, onun saçları köynəyimin düyməsinə dolaşacaq. Mən o vaxta qədər heç bir qadınla bu qədər yaxın olmamışdım. Bu o deməkdir ki, mən qadınlarla heç danışmaq qaydasını da bilmirəm. Gəncliyimin ən enerjili illərini xəyallar qurmaqla keçirirdim. Ancaq bir arzuyla yaşamışam, bəlkə, nəhayət, mənim də bəxtimə bir qadın düşəcək. Bu arzuyla yaşaya-yaşaya neçə dəfə aşiq olduğumu bilsəydiniz!

-Kimə?

–Heç kimə. Öz-özlüyümdə uydurduğum xəyal pərisinə. O pəriyə ki, gecələr yuxuma girir… Mən öz aləmimdə saysız-hesabsız romanlar yaradıram. Mən xəyalpərəstəm. Həqiqi həyatdan o qədər uzağam ki, o xoşbəxt anları ömrümün ən nadir, ən gözəl anları hesab edirəm. Hər bir ürək arzu etdiyi şeyləri əhatə olunduğu aləmdən almalıdır. Mən isə ətrafımla zəruri olan əlaqəyə heç cür girə bilmirdim. Tək qalmaq, başa düşürsünüzmü, tamamilə tək qalmaq, qadınlarla bağlı hətta ən kiçik arzulardan belə məhrum olmaq, hər şeydən əlini üzmək, doğrudanda, dəhşətlidir…

Mən hər şey haqqında xəyal qururam. Məsələn, əvvəlcə cəmiyyət tərəfindən rədd edilən, sonra isə böyük şöhrət qazanan bir şair xəyalımda canlanır. Daha sonra bu şair qış gecəsində isti, rahat bir evdə, yumşaq yataqda knyaginya Şerbatskaya üçün təzə yazdığı şeirini oxuyur. Mən xəyallarımı istədiyim rənglərlə boyaya bilirəm. Bu zaman gözlərim yaşarır, sifətim od tutub yanır, ürəyim şiddətlə döyünür. Səhəri gün yorğun, əzgin halda yataqdan qalxıram. Bu cür xəyallardan sonra həyatın reallıqları ilə qarşılaşmaq dəhşətli dərəcədə çətindir.

Bir dəfə mən yenə də öz xəyallarımı əlvan rənglərlə boyamaqla məşğul idim. Mən özümü gözəl bir çəmənlikdə təsəvvür edirdim. Həmin çəmənlikdə o qədər gözəl kəpənək vardı ki, uçanda qanadları bir-birinə toxunurdu. Mən öz sevimli pərimə çələng hörmək üçün gül-çiçək yığırdım. Bu zaman qapı möhkəm döyüldü. Az qala dəli olacaqdım. Qapını döyən su pulu yığan idi. Sonuncu dəfə xəbərdarlıq etdi. Dedi ki, borc üç günə ödənilməsə, suyumuzu kəsəcək…

Mən anadangəlmə qorxaq, utancaq, çəkingən idim. Zaman eybəcər olduğumu mənə sübut etdikcə, ildən-ilə daha çox utancaq olurdum. Zahiri görünüş önəmli məsələdir və onun qədər həyat yolumuza təsir edən ikinci bir məfhum yoxdur. Xarici görkəmimdən narazılığım, öz yaraşıqsızlığıma olan inamım məni real həyatdan uzaqlaşmağa, öz xəyal dünyama daha da dərindən baş vurmağa vadar edirdi. Yaraşıq mənə başqalarının qəlbini asanlıqla ələ almaq üçün lazım deyil, ona görə lazımdır ki, yaraşığın özündə bir qürur var. Yaraşıqlı olmasan, qadınlar qarşılarında kimin olduğunu əsla başa düşməzlər. Bir tərəfdən də, belə düşüncələr məni sevindirirdi. Mən günahkar deyildim, sadəcə doğulduğum gündən taleyimin belə gətirdiyinə görə bədbəxt idim. Halbuki, təbiət və yaxud tanrı məni bir balaca yaraşıqlı, bir balaca cəsarətli yarada bilərdi. Mənim məşğuliyyətim tək oturub birbiriylə rabitəsi olmayan arzu və düşüncələrə dalmaqdan, heç bir məqsədsiz küçələri gəzməkdən, güzgüdə özümə baxmaqdan ibarət idi. Güzgüdən həmişə ağır kədər hissi ilə uzaqlaşırdım. Mən bir daha, növbəti dəfə xarici görkəmimin bərbad olduğuna əmin olurdum…

Mən çox vaxt özümü bütün bəşəriyyətin rifahı üçün yeni həqiqətlər kəşf etmiş böyük bir adam kimi təsəvvür edirdim.Mənim həyatım zahirən adi keçirdi, lakin daxilən bir dəqiqə rahatlığım yox idi. Həmişə təşviş içərisində yaşayırdım. Bununla belə, nədənsə gözləyirdim ki, sabah yer üzündə fövqəladə gözəl çiçəklər açılacaq, hardansa çox mədəni, gülərüz insanlar gələcək, xoş hadisələr baş verəcək. Mən özümü yaşıdlarımdan ağıllı hesab edirdim, ona görə də mənim yoldaşlarım yox idi. Yaşıdlarımın arzuları, istəkləri mənə çox bayağı görünürdü. Onların qadınlar haqqında söhbətləri mənə dözülməz və iyrənc gəlirdi. Yaşıdlarım hər addımda mənə sataşır, məni bakir adlandırırdılar. Bir neçə dəfə məni özləri ilə saunaya, gecə klubuna, əxlaqsız qadınların yığışdıqları digər məkanlara aparmaq istəmişdilər. Heç cür razı olmamışdım. O cür yerlərə qətiyyən gedə bilməzdim. Ümumiyyətlə, qadınla fiziki yaxınlıq edə biləcəyim haqda düşünməyin özü belə mənim üçün həddən ziyadə ağır idi. Mən bu prosesə hazır deyildim. Bu cür davranışlarıma görə yaşıdlarım mənə daima gülürdülər. Onlar əllərinə pul düşən kimi əxlaqsız qadınların yanına qaçır, səhərisi gün universitetin bufetində bütün prosesi ən xırda detallarına qədər bir-birilərinə nəql edirdilər. Bütün bu söhbətlərlə onlar mənim xəyal dünyamı təhqir etməkdə idilər. Mən məhəbbətin kitablarda olduqca şirin və cazibədar şəkildə təsvir olunan gözəlliklərini duymaq istəyirdim. Buna görə öz xəyal dünyamı, düşüncələrimi, bədənimi təmiz saxlamağa, şəhvətdən qorumağa qəti söz vermişdim. Mənim qəlbim məhəbbətlə o qədər dolu idi ki, bu məhəbbətin çölə çıxması üçün kiçik, real bir yaxınlıq kifayət idi. Qarşıma çıxacaq qadın üçün hər bir fədəkarlığı etməyə özümü çoxdan hazırlamışdım. Mən özümü təmiz sevgi, ilahi eşq üçün yaranmış bir insan hesab edirdim. Mən öz xəyal dünyamı ötəri əyləncələrlə ləkələyə bilməzdim. İlahi eşq üçün yaranmışlar özlərini şəhvətin qurbanına çevrilməkdən qorumalıdırlar…

Mən heç cür real dünyayla zəruri əlaqəyə girə bilmirdim. Belə olduqda kədərlənir, depressiyaya düşür, təkliyə qapanır, heç kimlə danışmırdım. Qadının, sevginin mənimçün yaranmadığını, arzumun gözümdə qalacağını, ömrümün sonuna qədər özgələrinin səadətinin tamaşaçısı olacağımı düşünürdüm. Həqiqi, real həyatı əvəz edən xülyalarla yaşayırdım. Xülyalar dünyasında hər şey mənimçün asan və rahat idi. Orda heç kim məni incitmirdi. Heç kim mənə gülmürdü. Xülyalar dünyasında mən asanlıqla istədiyim adama çevrilirdim. Təkcə özümə aid olan hisslər, fikirlər, xəyallar dəryasında ağ yelkənli gəmimlə boşluqlara qədər üzürdüm. Bütün gücümü itirirdim. Mən xəyalsız yaşaya bilmirdim. Hər fürsətdə, sakit bir yer tapan kimi gözlərimi yumur, öz zövqümə uyğun planlar cızır, gələcəyin gözəl rəsmini çəkirdim. Orada hamı mehriban, şən, qayğısız idi. Heç kim heç kimi incitmirdi. Heç kim heç kimin xətrinə dəymirdi. Heç kim tək deyildi. Hamının öz zövqünə uyğun sevgilisi vardı. Bir adam belə intihar haqqında düşünmürdü. Bütün xəstəliklərin dərmanı tapılmışdı. Özü də bu dərmanlar heç də acı deyildi. Bütün dərmanlar şirin idi. Polislər rezin dəyənəklə gəzmirdilər. Onların əlində həmişə gül dəstəsi olurdu. Şıltaqlıq edən adamın kürəyinə gül dəstəsiylə yavaşca vururdular, bununla da həmin adam səhv etdiyini başa düşərək, hamıdan üzr istəyirdi. Mənim xəyal dünyamda terror, uşaq evləri, tətillər, aclıq, edam cəzaları yoxdur. Hamı hər şeydən razıdır. İnsanların ən böyük məqsədi yaxşılıq etməkdir. Mənim xəyal dünyamda heç kim xəz palto geyinmir. Heç kim timsah dərisindən hazırlanmış çantayla gəzmir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Qırmızı Xaç, Sərhədsiz Reportyorlar, heyvan hüquqlarını qoruyan bütün təşkilatlar ləğv olunub. Çünki mənim dünyamda bu təşkilatlara bir qram da ehtiyac yoxdur. Mənim dünyamda ev heyvanları prezident, parlament, bələdiyyə seçkilərində iştirak edirlər. Hər bir ev heyvanının seçkilərdə iştirakı vacibdir. Heyvanların rahat və təhlükəsiz şəkildə nəsil artırmaları üçün xüsusi doğum evləri tikilir… Bəzən mənim xəyallarım bütün sərhədləri aşaraq absurda çevrilirdi. Bunun isə yalnız bir səbəbi vardı – mənim xoş niyyətim. Mən istəyirdim ki, xəyal dünyamda hər kəs özünü xoşbəxt, qayğısız, şən hiss etsin. Bir canlı belə diqqətdən kənarda qalmasın. Hər bir canlı öz istedadını ifadə edə bilsin. Bütün arzular vaxtında həyata keçsin. Gələcəyin rəsmini çəkmək nə qədər xoş olsa da, o qədər də asan deyil. Mən çoxlu enerji itirirdim. Bəzən oturduğum, uzandığım yerdən qalxa bilmirdim. Xəyallar bütün gücümü alıb aparırdı. Daha sonra real həyatın dağ boyda kədəri yavaş-yavaş üstümə çökərək məni əzirdi. Mən real dünyanın nəhəng kədəri altında sınan bel sümüyümün, ayaq, çiyin, qol sümüklərimin səsini öz qulaqlarımla eşidirdim. O cür əlvan xəyallardan sonra kobud, qəddar, əzməyə, alçaltmağa, təhqir etməyə fürsət axtaran adamların arasına qayıtmağa məcbur idim. Həyat özü bunu diktə edirdi. Bütün hallarda mən bu dünyada yaşayırdım. Bu məcburiyyət bir xəyalpərvər kimi məni təhqir etməkdə idi. Mən bütünlüklə özümü xəyal dünyama həsr etmək istəyirdim. Mən yalnız gələcəyin rəsmini çəkdikdə rahatlıq tapa bilirdim. İzdihamlı şəhərin tən ortasında, saysız-hesabsız tələbələrin arasında düçar olduğum tənhalığın ən şiddətli, ürəksıxan anlarında yalnız gələcəyin rəsmini çəkməklə bir az nəfəs ala bilirdim. Mən tez sakit bir yer axtarıb tapır, gözlərimi yumub öz xəyal dünyama girirdim. Sakit yer tapmadıqda isə elə adamların arasındaca gələcəyin rəsmini çəkirdim. Məni real dünyaya qayıtmağa məcbur edən təbii ehtiyaclarım idi. Nə etməli, mən mələk deyildim, insan idim. Təəssüf ki, mən yemək yeməli, su içməli idim. Təbii ehtiyaclarım məni insanlarla ünsiyyətə girmək məcburiyyəti qarşısında qoyurdu. Tualetə getdikdə isə özümü dərindən təhqir olunmuş hesab edirdim. Tualetə nifrət edirdim. Çünki ayaqyolu mənə mələk deyil, insan olduğumu gündə bir neçə dəfə birbaşa sübut edirdi. Mən öz təbii ehtiyacımı ödəyərkən başımı dik tutmağa, qasıq hissəmə baxmamağa çalışırdım. Cinsi orqanımı görmək istəmirdim. Cinsi orqanımı görmək xəyal dünyama rahatlıqla girməyə mane olurdu. Mən hətta çiməndə də bədənimin biədəb yerlərini görməməyin yolunu tapmışdım. Alt paltarımı əynimdən çıxarmırdım. Düzünü bilmək istəsəniz, mən mələk olmaq istəyirdim. “Dovşan” uşaq malları mağazasından özümə ağ, yumşaq mələk qanadları almışdım. Evdə tək olduqda mən bu qanadları geyinir və kitab oxuyurdum. Əsərlərdə oxuduqlarıma oxşayan şəxslərə heç bir yerdə rast gəlmədikdə, bir an olsun belə şübhə etmirdim ki, onlara hardasa, nə vaxtsa mütləq rast gələcəm. Vasvası bir adam təbabət haqqında kitab oxuyub mümkün olan bütün xəstəliklərin əlamətlərini özündə tapdığı kimi, mən də hər bir romanda təsvir olunan bütün müsbət xarakterlərin, qəhrəmanların mənə oxşadıqlarını düşünürdüm. Oxuduğum əsərlərin təsiri ilə mən özümü insanlara azadlıq bəxş edən sərkərdə, yetimləri, dulları, bakirə qızları, kasıbları zalımlardan qoruyan cəngavər, gözəl mənzərələr çəkən yaraşıqlı bir rəssam kimi təsəvvür edirdim. Belimdə yumşaq, ağ mələk qanadları kitab oxuyarkən mən özümü tamam unudur, bütünlüklə özümü əsərdə cərəyan edən hadisələrin içində hiss edirdim. Bu zaman mən sevimli qəhrəmanlarıma görə bərk həyəcan keçirir, ürəyim döyünür, tərləyirdim. Əsərin içinə girib sevimli qəhrəmanlarımı, əsərdəki müsbət insanları onları gözləyən bəlalardan, təhlükələrdən xəbərdar etmək istəyirdim. Ağ, yumşaq qanadlarımla kasıb, kədərli otağımdan ən ağlasığmaz yerlərə uçurdum. Orta əsrlərə qayıdıb gözəl saraylarda, ətirli bağlarda gəzirdim, yelkənli gəmilərdə üzürdüm, cəngavər yarışlarında iştirak edirdim. Mən daha çox cəngavərlərdən bəhs edən əsərləri, bir də nağılları sevirdim. Andersenin, Qrimm qardaşlarının nağıllarını o qədər oxumuşdum ki, hamısını əzbərləmişdim. Nağıllardakı dünya mənim xəyal dünyama çox bənzəyirdi. Mən nağıllardakı itləri, atları, ördəkləri, pişikləri özümə dost elan etmişdim. Onlar mənim üçün ən yaxın, ən doğma canlılar idilər. Yenə də deyirəm: nağıllar dünyasından ayrılıb real dünyaya qayıtmaq mənim üçün dəhşətli dərəcədə əzablı idi. Təhqir olunmaqdan daima qorxduğum üçün mən adamlarla əlaqə saxlamağı yadırğamışdım. Yaşıdlarımın təşkil etdikləri şənliklərdə, universitet tədbirlərində, bayramlarda heç cür iştirak edə bilmirdim. Bir neçə dəfə cəhd etdim. Alınmadı. Hamı üçün xoş bir gündə,hər kəsin sevindiyi, şənləndiyi anlarda öz varlığımın əhəmiyyətsizliyini xüsusən kəskin hiss edirdim. Bu böyük faciədir. Hami şənlənir, söhbət edir, sən isə heç kimə qoşula bilmirsən. Mən səs-küydən, bayramlardan, şənliklərdən qorxaraq evə qaçırdım. Otağıma girərək qanadlarımı belimə taxıb sevimli nağıllarımı oxumağa başlayırdım. Ünsiyyətə girə bilmədiyim, qorxduğum adamlardan uzaqlaşaraq nağıllar dünyasında rahatlıq tapırdım. Nağıllar dünyasındakı dostlarımla söhbət edirdim.