Kitobni o'qish: «Yağış adam»

Birinci fəsil

İşlər əla gedirdi. Qənbərqulusu çıxmamalı idi. Çarli Bebbitt ömründə bundan gözəl əməliyyat həyata keçirməmişdi. Dünyada sevdiyi, can atdığı nə vardısa, hamısı bu əməliyyatda cəmlənmişdi. Parlaq ideya, pul qoymadan böyük gəlir əldə etmək imkanı, sürətli dövriyyə, özü də hər şey qayda-qanun çərçivəsində. Əlbəttə, demək olmazdı ki, o, xeyriyyəçilik edirdi, amma heç kimin zorla pulunu dartıb əlindən almağa da hazırlaşmırdı. Uğursuzluğa düçar olmaq ehtimalı isə sıfıra bərabər idi. Hər halda, Çarli Bebbitt özünə belə deməli idi: bu işdə yanmaq mümkün deyil.

Sözsüz ki, danışıqları sürətlə aparmalı və elə etməli idi ki, xırdaca kələyinin üstü açılmasın. Çarlinin də ən çox xoşuna gələn məhz bunlar idi, çünki hər iki işi yaxşı bacarırdı. Gözə kül üfürmək məsələsində mahir ustanın qarşısında geniş fəaliyyət meydanı açılmışdı. Hazırlıq mərhələsinə həftələr sərf etmişdi, ancaq buna dəyərdi.

Ən çətini pul tapmaq idi. İki yüz min dollar. İyirmi yağlı yüzlük dəstəsi. Oğul istəyirdi bu pulun sahibini dilə tutub yola gətirsin. Bert Vayyat çox xəsis idi, hamıya şübhə ilə baxırdı, fırıldağı yüz addımdan hiss edirdi. Amma bu işdən fırıldağın heç iyi də gəlmirdi. Hər şey, hətta bütün zəmanətlər üzdə idi. Altı cağbacağ «lamborcini» limanda yan-yana düzülüb göz qamaşdırırdı. Bu klassik avtomobillər öz vətənindən, «mamma mia» ölkəsindən təzəcə gətirilmişdi, hərəsinin səksən min dollara yaxın qiyməti vardı. Hamısı da onun idi. Hər halda, bu saat maşınlar ona məxsus idi. Nə qədər istəsə tamaşa edib ləzzət ala, «lamborcini»lərin hamar, par-par parıldayan yanlarını sığallaya, kapotu açıb altındakı təkmil mexanizmə, qüvvətli motorlara uzun-uzadı baxa, təzə təkərlərin və salonun yenicə silinmiş dəri örtüyünün iyini ciyərlərinə çəkə bilərdi. Bu iy ona qadın ətrindən də xoş gəlirdi.

– Kağızları gətirmişəm, budur, – Çarli Bebbitt şəstlə gömrük müfəttişinə dedi və deklarasiyaları təmiz dəvəquşu dərisindən üz çəkilmiş zərif «diplomat»ından çıxardı. – Altı «lamborcini», hamısı sonuncu model, biri gümüşü, ikisi qara, biri ağ. İkisinin isə üstü də qırmızıdır, içi də.

Çarlinin çərənləməsinə fikir verməyən müfəttiş kağızları alıb diqqətlə oxudu. Onları imzalayıb möhürünü basdı. İşini qurtardıqdan sonra – yalnız bundan sonra – Çarliyə baxdı.

– Əlil arabalarının yarışına çıxaracaqsan? – müfəttiş istehzalı gülüşlə soruşdu.

– Yox, «Miss Amerika» gözəllik yarışına çıxaracağam, – Çarli də gülümsəyib cavab verdi və fəxrlə sinəsini qabartdı.

O, ofisə qədər bütün yolu düşündüyü əməliyyatı dəfələrlə beynində fırlatdı. Zəif yer axtarırdı, amma birini də tapmırdı. Bu, əsl şedevr idi, Çarlinin yaşamaq uğrunda onillik mübarizəsinin kulminasiya nöqtəsi idi, bircə dollar artıq qazanmaq üçün onun-bunun qabağına qaçmasının sonu demək idi. Bu əməliyyat onu köhnə avtomobillər satan xırda alverçilər cərgəsindən dartıb çıxaracaqdı, sürət götürməyə, iri dilerlər, nüfuzlu avtosalon və dəbdəbəli nümayiş zalları sahiblərinin cərgəsinə qoşacaqdı. Əlvida, San-Pedro. Xoş gördük, Bel-Eyr!

Hər şey düzdür. Hər şey elə bu cür planlaşdırılmışdı. Vayyatdan qısamüddətli kredit şəklində, on yeddi faizlə cəmi dörd həftəliyinə (acgöz əclaf!), «lamborcini»ləri girov qoymaq şərti ilə alınmış iki yüz min dollar! Həmin iki yüz min dollar, üstəgəl Lenni Barişin tapdığı altı alıcının əvvəlcədən ödədiyi iri məbləğdə beh. Alıcıların hamısı vəkillər korporasiyasının ləyaqətli üzvləri idi. Maşınların pulunu ödəmək üçün növbəyə dayanmışdılar. Çarli Bebbittin təklif etdiyi güzəştli qiymətlərdən də razı qalmışdılar. Gəlin, gəlin, Çarli xırdaçılıq eləmir!

İtaliyalı tədarükçülərlə bir neçə sərfəsiz sövdələşmədən sonra, nəhayət, Çarli altı əsl «lamborcini» tapa bilmişdi. Bu əla idman maşınlarından heç biri digərinə oxşamırdı, özləri də əla vəziyyətdə idi. Maşınların hərəsi Bebbittə vur-tut qırx min dollara başa gəlmişdi. Üç il əvvəl Çarli onları daha aşağı qiymətə ala bilərdi. Amma dollar ucuzlaşırdı və bununla Çarlini xeyli pəjmürdə edirdi. Heç nəyə baxmayaraq o, avtomobilləri deyilən qiymətə tapdığına da sevinirdi. «Lamborcini»lərin birini yetmiş beş min dollara (çıxaq beş faiz güzəşt – bu, alıcıları şirnikləndirmək və xoşbəxt etmək üçün vacib idi) satacaqdı.

Maşınlar San-Pedro limanında gömrük sənədlərinin hazır olmasını gözləyirdi. Çarli onların İtaliya gəmisindən boşaldılmasına nəzarət etmək üçün sahil körpüsünə getdi. Əmin olmaq istəyirdi ki, fəhlələr avtomobilləri cızmayacaqlar. Sənədləri etibarlı yerdə – «diplomat»ında gizlətmişdi.

Çox iş qalmamışdı – maşınları tez boşaltmaq, özündən başqa heç kimin bilmədiyi yerə aparmaq, qeydiyyat sənədlərini hazırlamaq, pulun qalanını alıcılardan götürmək və «lamborcini»ləri yeni sahiblərinə təhvil vermək. Alıcılar, əlbəttə, axır qiymətdən razı qalacaqdılar: altmış yeddi min beş yüz dollara belə dəbdəbəli maşını başqa harada tapa bilərdilər?! Sonra Çarli borc sahibi ilə də haqq-hesabı çürüdəcəkdi, vəssalam. Pulun qalanı özünün olacaqdı. Altı rəqəmlik təmiz gəlir! Və bu qədər gəliri qazanmaq üçün əlini heç nəyə bulaşdırmamışdı, yaraşıqlı «Corcio Armani» kostyumunun yaxasına xırda toz dənəsi qonmamışdı. Bircə sent də öz pulunu xərcləməmişdi.

Tezliklə hamı xoşbəxt olacaqdı. Altı hüquqşünas – Beverli Hillzdən olan boşanma işləri üzrə mütəxəssislər güzəştli qiymətə aldıqları bahalı avtomobillərinə minib yola çıxacaqdılar. «Pul dağarcığı» verdiyi borcu on yeddi faiz artıqlaması ilə geri alacaqdı. Çarlz Bebbitt Palm-Sprinqsin¹ zərli-zinətli otellərindən birində otaqda oturub pullarını sayacaqdı. Düzdür, belə gözəl maşınlarla ayrılmalı olduğuna görə təəssüf hissi keçirəcəkdi. Bir az da ağıllı olsa idi, ən çox xoşuna gəlmiş ağ «lamborcini» özünə qalardı, digər beş maşından qazandığı isə ona tamamilə bəs edərdi. Bu ağ gözəlçə Çarlinin olardı, Çarli onu sevərdi. Amma eybi yoxdur. İtaliyada «lamborcini»lər qurtarmadı ki! Birini də gətirib adını üstünə yazar.

Əməliyyat elə həmin gün başa çata bilərdi, amma Çarli, hər ehtimala qarşı, öz-özlüyündə ona lazım olduğundan da çox – düz dörd həftə! – vaxt ayırmışdı. Bu, maşınları qeydiyyatdan keçirmək üçün gen-bol bəs edərdi. Hətta EPA – ətraf mühitin mühafizəsi üzrə agentlik işə pəl vursa belə, bəs edərdi. EPA-nın toksik qaz tullantılarına ciddi məhdudiyyət qoyan murdar qanunları var idi.

Bu, doğrudan da, «Əsrin sazişi» idi. Özünüz fikirləşin, bir sent qoymayasan, bütün gəliri tək götürəsən. Hərçənd Lenniyə də nəsə çatmalı idi. Çarli ona alıcı tapdığına görə iyirmi beş min dollar vəd etmişdi. Amma, yenə də, Lennini şərik adlandırmaq olmazdı, çünki ideya yalnız və yalnız Çarli Bebbittə məxsus idi.

Bəs niyə, niyə Çarlinin şah əsəri, gül kimi iş heç cür başa çatmaq bilmirdi? Niyə ilişib qalmışdı, günlərlə yerindən tərpənmirdi?

Axı hər şey əvvəlcədən ölçülüb-biçilmişdi. Əvvəl-axır iki yüz min pulun on yeddi faizi dörd həftədə otuz dörd min dollar təşkil edir. Bu boyda pulun başından keçməyib ki?! Borcunu nə qədər tez qaytarsa, bir o qədər az itirər. Amma artıq nəinki dörd, altı həftə keçib, əməliyyat isə acıbağırsaq kimi uzanır. Belə getsə, Çarli Palm-Sprinqsdəki geniş otel otağını həbsxana kamerasına dəyişməli olacaq.

Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə agentliyi görüm lənətə gəlsin! Niyə gedib balinaları xilas etməklə məşğul olmurlar, atom-elektrik stansiyalarında radioaktiv tullantılar axtarmırlar, bunun əvəzinə vicdanlı biznes adamlarına ilişirlər, avtomobillərin toksik tullantıları barədə avara qanunların dərdini çəkirlər?! Yəni bu EPA-da heç cür başa düşmürlər ki, benzin nasoslarında onların tələblərinə cavab verən dəyişikliklər etmək olmur? «Şevrole»də bu, mümkündür. «Cip-çeroki»də? Problem yoxdur. Amma «lamborcini»də alınmır.

Həftələr bir-birini əvəzləyirdi, Çarlinin tutduğu usta isə hara gedirdisə, əli ətəyindən uzun qayıdırdı. Çarli artıq qiyməti də ağlasığmaz həddə çatdırmışdı: hər nasosa görə iyirmi beş dənə yüzlük saymağa hazır idi, di gəl alınmırdı ki, alınmırdı.

– Heç kim bu nasosla heç nə edə bilmir. «Lamborcini» kimi divin öhdəsindən gələn tapılmır. Bu italiyalıların necə hava ilə nəfəs aldıqları veclərinə deyil, – Çarlinin mexaniki, Eldorf adlı yöndəmsiz gənc əsəbi halda deyirdi.

EPA isə ipə-sapa yatmırdı. Agentlik nasoslarda dəyişiklik olunmadan maşınların istismarına icazə verməkdən üç dəfə dalbadal imtina etmişdi. Kaliforniya ştatında yalnız EPA-nın icazəsini aldıqdan sonra avtomobili qeydiyyata salmaq və satmaq mümkündü. Bu, pozulmaz qayda idi. Çarli maşınları Oreqona apara və orada qeydiyyatdan keçirə bilərdi, amma vaxtı əldən vermişdi. Bundan sonra uyğun qiymətə gəmi tapıb «lamborcini»ləri qonşu ştata necə göndərəydi?

Çarli məhv olurdu. Hüquqşünaslardan aldığı behi qanuni gəlirinin bir hissəsi kimi xərcləyib qurtarmışdı. Çünki hamıya özünün uğurlu iş adamı olduğunu göstərməli, yaxşı geyinməli, bahalı oteldə qalmalı idi. Bunların hamısı puldur, gərək əlin cibində olsun: “adi”cə saç düzümü iki yüz əlli dollara başa gəlmişdi, retro üslubunda günəş eynəyinə – üstündə ən çox dəbdə olan dizaynerin yarlığı da var idi – dörd yüz dollar saymışdı. Zəhrimara qalmış pul isə durmadan dəyərdən düşürdü. İtaliyada sifarişlə tikdirdiyi kostyumu iki il əvvəl, bəlkə, min üç yüzdən baha olmazdı, Çarli isə ona görə iki min dollar vermişdi. Amma bircə günə başa çatdırılması mümkün olan əməliyyat o qədər uzanırdı ki, borc sahibi də, alıcılar da artıq dilə gəlmişdilər, narazılıqlarını bildirirdilər.

Çarli onların həyəcanlı zənglərindən təngə gəlmişdi. O belə şeyləri xoşlamırdı.

* * *

Susanna Palmieri «volvo»sunu Çarli Bebbittin tərtəmiz gümüşü «ferrari»sinin yanında saxladı. Çərşənbə günü səhər saat on bir olardı. Qız maşından çıxıb ətrafa boylandı. Son üç həftəni burada işləyirdi. Əslində, böyük anbara bənzəyən bu yastı binanın qarşısında lövhə olmalı idi: «Bebbittin avtosalonu. Kolleksiya modelləri». Amma nə lövhə var idi, nə də ki kolleksiyaya layiq modellər. Binanın qarşısında bir neçə köhnə-kürüş maşın yan-yana düzülmüşdü.

«Bebbittin avtosalonu» uzun küçənin sonunda, saysız-hesabsız anbarlar və maşın «ölüxanaları» cərgəsinin lap axırında yerləşirdi. Binanın görünüşündən yazıqlıq yağırdı: divarların suvağı tökülmüşdü, dama elə bil qotur düşmüşdü – çox yerdə dəmir örtüyün rəngi getmişdi. Onu 1946-cı ildə ayaq üstə güclə dayanan, necə deyərlər, «bugün-sabahlıq» müəssisələr üçün müvəqqəti sığınacaq kimi tikmişdilər. Çarlinin «avtosalonu» həmin firmalar sırasında təkcə yerinə görə sonuncu deyildi, həm də bu müəssisələrin ən «bugün-sabahlığı» idi.

Belə gözəl, ağıllı, İtaliyada katolik kilsəsinin ən sərt ənənələrinə uyğun tərbiyə görmüş, monastırda təhsil almış bir qızın burada nə işi vardı? Pulunu haradan qazandığı, nə ilə yaşadığı bəlli olmayan bir gənc onu necə özünə cəlb edə bilmişdi?

Susanna, sözsüz ki, daha böyük səadətə layiq idi; məsələn, yaxşı işi, daimi gəliri olan bir kişiyə ərə gedib onunla sevgi dolu həyat yaşamaq bu qəşəng qıza daha çox yaraşırdı. Bəs niyə o, Çarli Bebbitt kimi uğursuz avtosalon sahibini seçmişdi və həftənin istirahət günlərini onunla keçirməyə razılıq vermişdi?

Susanna sanki bu sualları beynindən qovmaq üçün başının hərəkəti ilə saçlarını geri atdı, sonra qapını açıb ofis rolunu oynayan dar otağa girdi. Otaq ona yaxşı tanış idi.

«Niyə?» – qız bir daha özü özündən soruşdu.

Çarli Bebbitt telefonda kiminləsə qışqıra-qışqıra danışırdı, acıqlı idi. Susanna onu görəndə hər şey bir daha qıza aydın oldu. Çarli. Çarli Bebbitt. Bax buna görə! Susanna uzun müddət onu kənardan seyr etdi, başdan-ayağa süzdü. Şübhəsiz, Çarli onun indiyədək tanıdığı kişilərin içərisində ən yaraşıqlısı idi. Ucaboy, əzələli, iyirmi altı yaşında zərrə qədər də artıq piyi olmayan möhkəm bədənli bu gəncin sıx, tündrəngli saçları heç cür sözə baxmaq istəmirdi. Onları nə qədər sığallasan da, növbəti andaca pırtlaşırdı. Uzun kirpikləri iri, qonur gözlərini çəpərləmişdi. Çarli gülümsəməyəndə ətli, düzgün biçimli dodaqları qız dodaqları qədər gözəl görünürdü. Gülümsəyəndə isə… Oh, sədəf kimi dişləri, çənəsində yaranan balaca, yumru çökək, bütün sifətinə yayılan işıq adamın az qala ağlını başından çıxarırdı.

Amma Susanna xarici görünüşə uyub ağlını itirəcək qədər sadəlövh qız deyildi. Gözəl, ehtiraslı kişi ilə gecəni birgə keçirmək, səhər isə həmişəlik vidalaşmaq olar. Bütün gününü bir yerdə keçirmək istədiyin kişinin isə gərək içində də qiymətli nəsə olsun.

Söhbət Çarlidən gedirsə, bu «nəsə» – onun iti, son dərəcə çevik ağlı idi. Zahiri parlaqlıq, qızğın ehtiras və dərin zəka Çarlidə vəhdət təşkil edirdi. O, istənilən problemin məğzini dərhal tuturdu və vaxt itirmədən düzgün qərar qəbul edə bilirdi. Əgər bu bacarıqlarını göydən ulduz qoparmağa yox, daha ciddi və praktik məqsədlərə yönəltsə idi, elə uğur qazana bilərdi ki, dünya onunla hesablaşardı.

Çarli siqaretinə dərin qullab vurub əli ilə Susannaya yanındakı masanı göstərdi: yəni otur və işlə məşğul ol. Özününsə bütün diqqəti telefonda üstünə qışqırdığı adamda idi, gərgin vəziyyətdə onun cavabını dinləyirdi. Susanna keçib masanın arxasında oturdu, telefonun dəstəyini qaldırdı və uzun bir nömrə yığdı. Bir az gözləyəndən sonra kiminləsə italyan dilində danışmağa başladı.

«Bebbittin avtosalonu»nun adı təmtəraqlı səslənirdi, özü isə pis kökdə idi. Hər yana siqaret iyi hopmuşdu, hara baxsan, ağzınacan dolu külqabı görürdün. Otağın mebeli cəmi üç metal masadan, üç stuldan və maili yazı taxtasından ibarət idi. Hamısı hərracda ucuz qiymətə alınmışdı. Masaların birinin arxasında Çarli oturub işləyirdi. İkinci masa «beş dəqiqəliyinə harasa çıxmış» katibə üçün qoyulmuşdu. Çarli qonaqlarına və nadir müştərilərinə belə deyirdi, əslində isə katibə yerli-dibli yox idi və heç vaxt olmamışdı.

Susanna həmin «beş dəqiqəliyinə harasa çıxmış» katibənin yerini tutmuşdu. Çarli onunla təsadüfən tanış olmuş və bu ilahi gözəlliyə vurulmuşdu. Qızın incə, qıvraq bədəni, cənublulara məxsus çılğınlığı, şirin ləhcəsi onu məftun etmişdi. Susannanın təmiz italyan dilində (lingua toscana in bocca romana!²) danışdığını biləndə isə düşünmədən qıza iş təklif etmişdi.

Bir neçə gündən sonra müdirlə təzə əməkdaşı arasında məhəbbət macərası başlanmışdı. Susanna «lombarcini əməliyyatı»nın bütün iştirakçıları ilə çox gözəl münasibətlər qurmuşdu və özünə aid olan işləri dəqiq görürdü.

Üçüncü masa isə Çarlinin «şəriki», daha doğrusu, köməkçisi Lenni Barişin idi. İyirmi illik həyatının son üç ilini Lenni telefonla alıcı ilə satıcı arasında vasitəçi rolunu oynamağa sərf etmişdi. İndi də o, alıcılardan hansı iləsə telefonla danışıqlar aparırdı. Ancaq Lenni dəstəyə qışqırmırdı, zingildəyirdi.

Ofisin divarlarını Qərbi Almaniyanın və İtaliyanın keyfiyyətsiz çap olunmuş xəritələri bəzəyirdi. Sifarişlə tikilmiş kostyumlar, ingilis ayaqqabıları geyməsinə, «birincidərəcəli» mehmanxanalarda qalıb restoranlarda yemək yeməsinə baxmayaraq Çarli vur-tut xırda ticarətçi idi, ikinci əldən avtomobillər satırdı və çəkmələrinin qaytanına qədər hər şeyini borc pula almışdı.

Çarli bir dəqiqəliyinə qışqırmağı dayandırıb xəttin o başından gələn səsə qulaq asırdı. Sıx qara qaşları çatılmışdı, açıq-aydın görünürdü ki, indi yenidən partlayacaq. Qeyzlə siqaretini sümürürdü.

– Yox, ser, – Lenni paralel xətdə sızıldayırdı, – mən mister Bebbittlə o barədə elə bu gün səhər danışmışam.

Lenni əl-qolunu yelləyir, Çarlinin diqqətini cəlb etməyə çalışır və onu köməyə çağırırdı. Amma Çarli Bebbittin öz problemi özünə bəs edirdi.

– Artıq beş həftə yarım vaxt keçib! – o, dəstəyə bağırırdı. – Ay yarıma yaxın vaxt! Lənət şeytana, sən bir cındır komissiya ilə də bacara bilmirsən. Üçüncü dəfədir əliboş qayıdırsan.

O biri telefonda Lenni 1985-ci il istehsalı olan gümüşü «lamborcini»nin hirsli alıcısını sakitləşdirməyə cəhd göstərirdi. Qulağı Çarlinin son sözlərini çalanda o, qəmli gözlərini qaldırıb yazıq-yazıq müdirinə baxdı. EPA-dan üçüncü müraciətə də rədd cavabı alındığı Lenni üçün yenilik idi və bu acı xəbəri çox gözləmək lazım gəlməmişdi.

– Hə, ser, – biçarə Lenni telefona zarıdı. – Təbiəti mühafizə agentliyinin yaratdığı maneələr aradan qaldırılıb, daha bir… uzağı iki gün…

– Çox böyük uğur əldə etmisən! – Çarli çır-çır çığırırdı. – Altı maşın, hərəsini vur üçə. Eləyir on səkkiz. Nəticə? Sıfır! Rekord göstəricidir, necə düşünürsən? Axı sən kimsən – mexaniksən, yoxsa NASA-nın³ mühəndisi? Biz bu zəhrimara qalmış maşınları satmaq üçün gətirmişik. Mən burada avtomobil muzeyi yaratmıram! Batıram, başa düşürsən. Məni xilas elə, lənət şeytana!

Alıcı Lenni Barişin yaxasından əl çəkmirdi, biçarə tərləmişdi.

– Yaxşı, ser, amma… m-m-məncə, buna ehtiyac qalmayacaq, – dili topuq vuran Lenni hələ də Çarlidən kömək umurdu, əli ilə onu telefona çağırırdı.

Çarlinin başı öz dərdinə qarışmışdı.

– Hə, odur ki mən ona iki yüz min borcluyam. Anladın? İki yüz dənə minlik! Hərəsinin arxasında üç sıfır! – O, siqaretin kötüyünü aşıb-daşan külqabıya basdı və dərhal yenisini yandırdı.

Susanna «çao, qrasie»⁴ deyib dəstəyi asdı. Saatına baxdı, zərif biləyini yuxarı tutub vaxtı Çarliyə göstərdi və qaşlarını çatdı. Demək istəyirdi ki, artıq saat on ikidir. Özü də bu gün həftənin beşinci günüdür. Bir az da yubansalar, elə tıxaca düşəcəkdilər ki, gecəyə kimi yollarda qalacaqdılar.

Palm-Sprinqsə xeyli yol vardı, Susanna isə gecə səhrada maşınla getməkdən qorxurdu. Çarli ona həftəsonu üç günlük bayram təşkil edəcəyinə söz vermişdi. Amma bunu ötən həftə vəd etmişdi və o zaman hələ «bayramlıq» pulu qalmışdı.

Çarli siqaret tüstüsünün içindən Susannaya nəzər saldı və başını tərpətdi. Yəni: «Görürsən ki, zibilə düşmüşəm. Bir az da döz». Sonra onu tamamilə özündən çıxarmış telefon söhbətinə qayıtdı.

– O, maşınları on bir gün əvvəl mənim əlimdən ala bilərdi. Avtomobillər girovdur, borcun qaytarılacağına zəmanətdirlər. Onları güclə saxlayıram.

Susanna Çarlinin gözlərində təşviş gördü. Bu vaxt «katibənin masası»nın üstündəki telefon da zəng çaldı. Salon müdiri baxışları ilə Susannaya «götür» işarəsi verdi. Qız əlini qulağında fırladığı qızıl sırğasından çəkib dəstəyi qaldırdı.

– «Bebbittin avtosalonu».

Kimsə salamsız-kalamsız dərhal söyüşə keçdi. Susanna diksindi.

– Bəli, ser, – Lenni hələ də gümüşü «lamborcini»nin alıcısına telefonda quyruq bulayırdı. – Bilirəm, biz cəmi dörd həftəyə danışmışdıq. – O, əl-qol atmaqda davam edir, Çarlinin diqqətini çəkmək ümidini itirmirdi.

Çarli yoldaşına əhəmiyyət vermirdi, onun öz «səngərində» döyüşün qızğın çağı idi.

– Qulaq as, bəs ciblərinə bir şey qoymağa cəhd etmisən? – O, inadından dönmürdü. – Bu əbləhlər EPA-da nə qazanırlar ki, başlarına…

Çarlinin sözü yarımçıq qaldı. Susanna öz dəstəyini masanın üstünə qoyub onun qarşısında atılıb-düşür, nəsə olduqca təcili bir şey demək istəyirdi.

– Bu, Vayyatdır, – nəhayət, Çarlinin diqqətini çəkdiyini görən Susanna dedi, – sənin durmadan artan borcun barədə danışmaq istəyir.

Çarli cavab vermədi, amma birdən-birə sifəti sərtləşdi, gözlərinin parıltısı söndü.

– Saat 17:30-a qədər pullarını geri almasa, maşınları müsadirə edəcək, – Susanna qəmli-qəmli gülümsədi. – Elə belə də dedi: bütün maşınları…

– Bir azdan mənə zəng elə, – Çarli qızın sözünü axıra çatdırmasını gözləmədən telefonda mexanikinə göstəriş verib tələsik dəstəyi atdı.

– …müsadirə edəcəyəm…– Susanna cümləsini bitirdi.

Çarli Bebbitt gülümsədi və qəşəng sifətinə işıq yayıldı. Bu gülüşdə uşaq dəcəlliyi, eyni zamanda qiymətini bilən, qarşısındakı adamın üzərində hökmünə arxayın olan yetkin bir kişinin özünə inamı duyulurdu.

Susanna dərhal ehtiyatlandı, geri çəkilib kəskin etiraz əlaməti olaraq başını buladı. Çarlinin ağlına nə gəlir-gəlsin, o bu oyunda iştirak etməyəcək! Çarli Bebbittə qoşulmağın özü bir qəbahətdir, indi onun əlləm-qəlləm işlərinə də qatılmaqla ölməz ruhunu tamam günaha batırmayacaq!

Çarli Susannanın belindən tutub qızı nəvazişlə özünə tərəf çəkdi. Onun səsi olduqca sakit və inamlı idi, sanki Susannadan ən adi, çoxdan alışdığı bir işi görməyi xahiş edirdi:

– Ona de ki… nə istədiyini başa düşmürsən… De ki, mən çekləri çərşənbə axşamı, üç gün bundan qabaq imzalamışam. Başqa kağızlarla bir yerdə onları da imzaladığımı öz gözlərinlə görmüsən. Sonra isə çekləri şəxsən poçta aparmısan.

Susanna başını bir az da bərk yelləməyə başladı. Bütün bunların nəyə lazım olduğunu bilmirdi, amma bilirdi ki, ondan həyasızcasına yalan danışmağı tələb edirlər. Üç həftə idi ki, qız Çarli Bebbittin işgüzar söhbətlərinin şahidi olurdu, telefonda dediklərini eşidirdi. Necə eşitməyəydi: masaların üçü də böyür-böyürə qoyulmuşdu, Çarli isə bütün günü əlində telefonun dəstəyi bağırırdı. Amma Susanna nəinki bu oyunlarda iştirak etmək, heç danışılanlara qulaq asmaq da istəmirdi. Onu işə götürəndə nə demişdilər? Demişdilər ki, İtaliya ilə danışıqları sən aparacaqsan, çünki əslən İtaliyadansan və dili gözəl bilirsən. Vəssalam. Qalan məsələlərin Susanna Palmieriyə aidiyyəti yox idi. Hərçənd Çarli Bebbittlə arası açılandan sonra yavaş-yavaş dərk edirdi ki, hər şey bu dərəcədə sadə deyilmiş.

Çarli Susannanın gur saçlarını sığalladı, səsini bir az da yumşaltdı.

– Xahiş edirəm. Mənə çox lazımdır, – o, qızın qulağına pıçıldadı.

Susanna hiss edirdi ki, Çarlinin nəvazişləri qarşısında duruş gətirə bilmir. Buna görə özünə acıqlanırdı, hətta nifrət edirdi, amma yenə də bir söz demədən geri döndü və dəstəyi götürdü.

– Ser, mən sizin nə istədiyinizi başa düşmürəm. Mister Bebbitt çekləri çərşənbə axşamı, üç gün bundan qabaq imzalayıb. Başqa kağızlarla bir yerdə onları imzaladığını gözlərimlə görmüşəm. Çekləri şəxsən poçta aparmışam. – Susanna Çarlinin rahatlıqla dərindən nəfəs aldığını eşitdi. – Bircə dəqiqə, başqa zəng gəlir, ona da cavab verim.

Qız dəstəyi kənara qoyub Çarliyə yaxınlaşdı və Vayyatın cavabını ona çatdırdı:

– Sözündən dönmür. Deyir, 17:30-a qədər gözləyirəm və mənə nağıl-zad danışmayın.

Çarli otaqda var-gəl etməyə başladı. Ağlında yüz fikir sürətlə bir-birini əvəz edirdi, buna uyğun bədəni də yerində oynayırdı, sanki beynindən geri qalmamağa çalışırdı.

– Olmazmı, mühasibinə tapşırsın ki, bank sənədlərini bir daha diqqətlə yoxlasın. Bu sənin şəxsi xahişindir. Çünki bir problem yaransa, cavabdeh sən olacaqsan, de ki, işini itirə bilərsən.

Susanna qaşqabağını sallayıb üçüncü dəfə dəstəyi qaldırdı:

– Xahiş edirəm, mühasibinizə tapşırın, bank sənədlərini bir daha diqqətlə yoxlasın. Mənim xətrimə. Qorxuram ki, problem yaransa…

Otaqda gurultu qopdu və Susannanın sözü ağzında qaldı. Qız diksinib Lenniyə tərəf döndü. Bayaqdan bəri Çarlinin bir dəfə də üzünə baxmadığı Lenni, nəhayət, hövsələdən çıxıb əlini metal masanın kənarına döyəcləyirdi, gözlərində yalvarış vardı, tər başından yanaqlarına və boynunun arxasına süzülürdü. Az qala ağlayırdı, səsi də batmışdı:

– Bəli, ser, mister Bebbitt danışıqlardadır, qayıdan kimi…

Çarli onun son həddə çatdığını başa düşdü və həmkarına, heç olmasa, sözlə kömək etmək üçün bu gəncə tərəf atıldı. Arxadan isə onu Susanna çağırdı, qızın səsində ümidsizlik, bəlkə, daha artıq idi. İki od arasında qalmış Çarli yerində dondu.

– Çarli. Mənə bax, Çarli! Bu elə 17:30 deyib durur…

Çarli Bebbitt bir anlığa gözlərini yumdu. Dərindən, qırıq-qırıq nəfəs aldı. Beynində isə cürbəcür fikirlər ağlını itirmiş laboratoriya siçovulları kimi ora-bura vurnuxur, labirintdən çıxış yolu axtarırdı. Və Çarli Bebbittin çevik ağlı, əlbəttə ki, bu yolu – künclərdən birindəki bapbalaca deşiyi tapdı. Deşik çox dar idi, amma siçovul birtəhər özünü ora dürtə bilərdi.

– Yaxşı, yaxşı… – o, əsəbi halda çırtıq çaldı. – Mənə qulaq as. De ki, mən Atlantaya uçmuşam. Elə bu dəqiqələrdə təyyarədə olaram. Sən təzə çek hazırlayacaqsan və bazar ertəsi işə gələn kimi birinci növbədə onu mənə imzalatdıracaqsan. Bundan başqa heç nə edə bilməzsən, çünki indi əlin mənə yetmir. Amma onu da de ki, Allah xatirinə, elə bilin ölmüşük, yerdən qaldırırsınız, bizim axırımıza çıxmayın, de ki, işimi itirməyimə baiskar olmayın. Olar?

Bir tərəfdən vicdan əzabı, digər tərəfdən Çarlinin belə kobud davranışı Susannanı dəli olmaq dərəcəsinə çatdırırdı. Az qalırdı hər şeyi atıb getsin. Amma belə etmədi, dəstəyi yenidən qulağına tutdu.

Çarli dərhal inadkar alıcı ilə döyüşdə son qüvvəsi tükənməkdə olan Lenninin köməyinə tələsdi.

– Xeyr, mən bunu edə bilmərəm, ser, – Lenni artıq xırıldayırdı. – Bunu siz şəxsən mister Bebbittlə danışıb razılaşmalısınız… Sizə onun telefonu lazımdır? Bircə dəqiqə… – Lenni sual dolu nəzərlərlə Çarliyə baxdı. Çarli başı ilə «yox» işarəsi verdi. – Təəssüf ki, ser, burada deyil, indi o, yoldadır və…

– Çarli! – Susanna yenə onu çağırdı.

Çarli özünü qıza yetirdi. Onun sifəti qaralmışdı, gözləri şimal dənizinin suları kimi soyuq idi, adam baxanda üşüyürdü.

– Balaca, sən, heç olmasa, bir dəfə öz ağlınla cavab verə bilərsən? – Çarli mırıldandı. – Heç olmasa, bir dəfə?

Susannanı elə bil ildırım vurdu. Amma dişlərini sıxıb dözdü. Başa düşürdü ki, bu saat Çarli üçün daha çətindir. Onu hər tərəfdən amansızcasına sıxırlar.

– Təyyarədən enən kimi sən ona zəng etməlisən…

– Çarli! – İndi də Lenni Bariş ondan nəsə istəyirdi.

Çarli isə özünü partlamağa hazır olan buxar qazanı kimi hiss edirdi. Bunun üçün qazanın altına xırdaca odun parçası atmaq bəs edərdi.

Bəli, o, Çarlidir! Çarli Bebbitt! Bütün çətinliklərə təkbaşına sinə gərməli olan, xirtdəyəcən borc içində itib-batan uğursuz avtosalon sahibi!

Biçarə Lenninin inilti ilə söylədiyi bircə söz buxar qazanının altına qoyulmuş həmin xırdaca odun parçası rolunu oynadı. Çarli partladı.

O, qolunu geniş açıb Lenninin masasının üstündə nə vardısa, hamısını sıyırdı. Telefon kitabçaları, kataloqlar, sənədlərlə dolu qovluqlar tappıltı ilə döşəməyə töküldü. Lenni əlində dəstək donub-qalmışdı, sadəcə, baş verənləri izləyirdi.

– Nə… problemin… var,.. oğlan? – Çarli dişlərini qıcayıb hədə ilə soruşdu.

Lenninin hülqumu qalxıb-endi, güclə bir udum hava ala bildi. Qorxa-qorxa dedi:

– Mister Beytmen maşından imtina edir, mister Vebb də… onlar… onlar behlərini geri istəyirlər.

Cümləsinin sonunu Lenni pıçıltı ilə bitirdi. Çox gözəl bilirdi ki, behdən artıq şirin xatirələr qalıb və heç nəyi geri qaytarmaq mümkün deyil.

Çarli dinməz gözlərini yumdu.

– İkisi də deyir ki, «Veli motors»la danışıblar, – Lenni ehtiyatla sözünə davam etdi, – maşını onlardan alacaqlar.

– Çarli, xahiş edirəm, – Susannanın da sözü hələ bitməmişdi. Çarli sakitcə ona sarı döndü, bütün hirsini Lenninin üstünə töküb soyutmuşdu. – Vayyat bilmək istəyir ki, maşınlar harada saxlanır.

Çarli başını tərpətdi: «Əlbəttə, istəyir. Onun yerində mən də olsam, istəyərəm. Ancaq bunsuz keçinməli olacaq».

– Ona de, sən bilmirsən, Susanna. Bu ki yalan deyil.

Həqiqətən, maşınların yerini Çarlidən başqa heç kim bilmirdi. Onlar Bebbittin sonuncu ümidi, gizli, daha doğrusu, yaxşıca gizlədilmiş silahı idi.

Lenni də müdirindən təlimat gözləyirdi. Çarlinin sakit və inamlı səsi ona bir qədər toxtaqlıq gətirdi.

– Beytmenə de ki, o biri telefonla mənimlə əlaqə saxlamısan və indicə xəbər tutmusan ki, EPA ilə razılıq əldə edə bilmişəm. – Çarli fikrə getdi, sanki özü ilə mübarizə aparırdı və birdən dərindən nəfəs alıb boşaldı. – Yaxşı, de ki, hər maşına görə əlavə beş min dollar da güzəştə gedirəm. Müştərilərimin dözümünü yüksək qiymətləndirirəm.

Lenni minnətdarlıqla başını tərpətdi və alıcı ilə söhbətə qayıtdı.

Susanna dəstəyi yerinə qoyub Çarliyə baxdı.

– Bazar ertəsi, – dedi. – Vayyat bazar ertəsinə qədər gözləməyə razı oldu.

O, Susannaya baxdı, sanki bu gün qızı birinci dəfə görürdü. Susanna ən ağır dəqiqələrdə onu tək qoymamışdı və buna görə Çarli qıza minnətdar idi. Belə yaxşılığın əvəzini çıxmaq lazımdır!

Susanna indi həmişəkindən daha gözəl görünürdü. Çarli heyranlıqla onu başdan-ayağa süzdü. Söz yox, bu qıvrımsaç, qaraqaş-qaragöz, balaca, zərif və çılğın italiyalı qız pərəstişə layiq idi və hər yanından keçən kişini dönüb geriyə boylanmağa məcbur edirdi. Çarli Susannanın əlindən tutub özünə tərəf çəkdi, arıq çiyinlərini sığalladı, qıp-qırmızı, ehtiraslı dodaqlarından öpdü.

– Demək, Palm-Sprinqs?

Susannanın iri gözləri bir az da genişləndi.

– Heç nəyə baxmayaraq gedirik?

Çarli başı ilə təsdiqlədi. Niyə də təxirə salmalıyıq?

– Hamısı boş şeydir. Ürəyinə salma.

– Boş şeydir? – Susanna təəccübləndi. Bu qışqırıqlar, bu əsəbi telefon danışıqları, bu yalanlar… boş şeydir?

Çarli əda ilə çiyinlərini çəkdi.

– Eldorf lazım olan detalları tapıb nasoslarda dəyişikliklər edəcək, sonra mən EPA-ya gedəcəyəm, maşınları xırıd edəcəyəm, pulları qaytaracağam və… – o, qəsdən sözünə ara verdi, – və biz səksən min qabağa düşəcəyik. Necə olsa, – Çarli özündənrazılıq ifadə edən «iki nömrəli» gülüşünü işə saldı, – bir neçə telefon zənginin müqabilində pis gəlir deyil.

* * *

Günəş qərbdəki dağların arxasına enirdi. Gümüşü «ferrari» səhranı yarıb keçən yolda saatda yüz otuz kilometr sürətlə irəliləyirdi. Göyün üzü yavaş-yavaş qaralırdı, üfüqdəki buludların qıvrım telləri hələ qızılı rəngdə olsa da, sallaq qarınları bozarıb tünd rəng almışdı. Ulduzlar bir-bir yanır, yan-yana düzülüb naxışlı bürclər əmələ gətirirdi. Susanna Palmieri üşürgələndi. Səhranın üzərində hüdudsuz səma həmişə onu üzürdü, elə bil əzməyə çalışırdı, adamın necə də kiçik və köməksiz olduğunu öz gözünə soxurdu.

Susanna Çarli ilə münasibətlərində hər hansı bir dayanıqlıq görmürdü və qarşı tərəfdən buna zəmanət almağa da ümid bəsləmirdi. Çarli onun üçün cavabını bilmədiyi tapmaca idi. Bu gənc və yaraşıqlı kişi Susannaya hansı gözlə baxırdı? O da tərəf-müqabilinə Susanna qədər, yaxud təxminən onun qədər bağlılıq hiss edirdimi? Çarli, adətən, hisslərini büruzə vermirdi, təkcə nədənsə qcıqlandığını və bir də işdə əsəbiləşdiyini görə bilərdin. Görəsən, o, Susannanı nə dərəcədə yüksək qiymətləndirir? Ümumiyyətlə, özündən başqa kimsə onu ciddi maraqlandırırmı?

Yataqda bir yerdə olanda Susanna and içməyə hazır idi ki, bu, həqiqətən, belədir. Çarli çılğın və eyni zamanda nəvazişli olurdu, onu elə məhəbbətlə qucaqlayır, elə şirin-şirin öpürdü ki!.. Susanna bilirdi ki, Çarlinin çox xoşuna gəlir, bunu onun gözlərindəki parıltıdan, şəhvət dolu baxışlarından, hətta dodaqlarının ehtiraslı titrəyişindən duyurdu. Amma yataqdan qalxıb şalvarını əyninə keçirən kimi bayaqkı incəqəlbli gənc dönüb başqa Çarli Bebbittə çevrilirdi. Bu Çarli Bebbitti ancaq öz xeyri maraqlandırırdı, hər kəsdə yapışmaq üçün zəif yer axtarırdı. Başqaları xəyallara dalanda o, planlar qururdu. Susanna onu sevirdi, amma Çarlidən həmişə xoşu gəldiyinə əmin deyildi.

Son on-on beş kilometr yolu qız sakitcə oturmuşdu, Çarliyə baxır, lakin onun daş sifətində heç bir ifadə oxuya bilmirdi. Çarli ikiəlli sükandan yapışmışdı, gözlərini yola zilləmişdi və nə haqdasa fikirləşirdi. Görəsən, nə düşünür? Çarli fikirlərini Susanna ilə bölüşmürdü. Heç vaxt ürəyindəkiləri açıb ona demirdi. Amma Susanna anlayırdı ki, Çarli uğur qazanacağına dediyi qədər əmin deyil, sadəcə, özünü belə göstərir. Əslində isə hansısa ağır bir fikir daim onun beynini gəmirir. Yaxın münasibətlərinin tarixçəsi nə qədər qısa olsa da, Susanna artıq bu insanı tanımağa başlayırdı.