Kitobni o'qish: «Ağ diş»

Birinci hissə
VƏHŞİ

1
YEMƏK HƏSRƏTİNDƏ

Donmuş çayın hər iki sahili boyu qalın küknar meşəlikləri uzanırdı. Bir az əvvəl külək ağacların yarpaqlarındakı qarı çırpmışdı və indi onlar bir-birinə söykənərək ala-toranlıqda daha məşum görünürdülər. Ətrafı dərin sükut bürümüşdü. Heç bir həyat nişanəsi yox idi. Hava soyuq, şaxtalıydı və bu tənha səhralıqda hökm sürən sükutu kədərli adlandırmaq olmazdı. Ən dəhşətlisi bu idi ki, qulağa qaqqıltı səsi dəyirdi. Yaman qorxunc səs idi. Fərəhsiz səs elə bil qədim sfinkslərin şaqqanağına bənzəyir, buz kimi adamı dondururdu. Dünyanın ətəyindən sallanmış köhnə, amiranə bir müdriklik hər şeyə rişxəndlə gülürdü; həyatın mənasız, mübarizənin faydasız olduğuna gülürdü. Bura kimsəsiz, tənha bir yer idi, qəlbi də, iliyi də donmuş uzaq şimal çölləriydi. Lakin belə şaxtalı, tənha çöllərdə də canlılar gözə dəyirdi. Minik itləri qoşulmuş kirşə buz bağlamış çayın üstüylə gedirdi. İtlərin pırtlaşıq tüklərini qırov basmışdı. Nəfəsləri buxarlanıb havada donur, sonra büllur dənəciklərə dönüb yerə tökülürdü. İtlərin boynuna dəri xaltalar keçirilmişdi, qoşquya bağlanmış qayışlarla onlar kirşəni dartırdılar. Tozağacının qalın qabıqlarından düzəldilmiş kirşə qarın içinə otururdu. Kirşənin qozlası yuxarı qalxaraq lüləni xatırladırdı. Bunu ona görə etmişdilər ki, o, qabağına çıxan yüngül qar təpəciklərini basıb əzsin. Kirşədə qayışlarla möhkəm bağlanmış uzunsov bir yeşik gözə dəyirdi. Orada pal-paltar, balta, qəhvədan, tava da vardı. Amma kirşənin yarıdan çox hissəsini tutan uzunsov yeşik nəzəri daha çox cəlb edirdi.

İtlərin qabağında xizəkli adam zorla addımlayırdı. Lap arxadan ikinci adam gedirdi. Üçüncü adam da vardı. Amma o, kirşənin içindəki həmin ensiz, uzunsov yeşikdə uzanmışdı və onun üçün dünyanın bütün məşəqqətləri birdəfəlik qurtarmışdı. Çünki şimalın tənha hikməti onu məğlub etmişdi. Elə əyib sındırmışdı ki, hərəkətsiz uzanmış, döyüşü mübarizəsiz dayandırmışdı. Soyuq şimal hərəkəti sevmir. O, həyatın əleyhinədir, çünki həyat hərəkət deməkdir. Hərəkət edən nə varsa tənha şimal onu dondurub məhv edir; dənizə axmaq istəyən suları dondurur, ağacların şirəsini qarsıdır. Tənha şimalın daha bir cəhəti var: insana qarşı amansızdır. Onun inadını daha qəzəblə sındırır. Çünki insan dünyanın ən yırtıcı məxluqudur! Çünki insan – bu ikiayaqlı məxluq həmişə şimalın iradəsi əleyhinə, onun “hər hansı bir hərəkət axır ki, donmalıdır!” hökmünə qarşı çıxır.

Bununla belə, kirşənin qabağında və arxasında iki cəsur adam həyat eşqiylə irəliləyirdi. Əyinlərinə dəri palto geymişdilər. Kirpikləri, yanaqları və dodaqları ağımtıl, xırda buz sırsıralarına bürünmüşdü. Adamların ağzından çıxan buğ büllur dənəciklərinə dönür, sonra bu dənəciklər onların üz-gözünə qonur, sifətlərini görünməz edirdi. Onların əcaib görkəmi vardı. Elə bil bu adamlar hansı bir xəyali kölgənisə o dünyada basdırıb qayıdan qəbirqazanları xatırladırdılar. Amma xəyali məxluq deyildilər; dünyanın qəmli səhrasına, fərəhsiz gülüş və sükunət aləminə düşmüş adamlardı. Bu cəsurlar var güclərini inadlı, məğrur niyyətlərinə həsr etmiş, şimal dünyasının qəddarlığı ilə bəhsə girmişdilər. Bu kimsəsiz dünya onlar üçün yad kosmosun əlçatmaz ənginliyi qədər uzaq idi.

Onlar dinməzcə irəliləyir, sanki danışığa güc sərf etməkdən qorxurdular. Ətrafı ölü sükut bürümüşdü. Sükut onların bütün vücudunu əsir eləmişdi. Bu, dənizin dərinliklərində üzən dalğıcın bədəninə suyun etdiyi təzyiqə bənzəyirdi. Sükunət qətiyyət adlı qanunu ilə onları əsarət altına almış, şüurlarının ən gizli qatlarına soxularaq elə bil oradan bütün saxtalıqları, yalanları, xudbinlik əlamətlərini üzüm şirəsi kimi sormuşdu. Bu səssiz dünya onların qulağını sanki belə bir fikirlə deşirdi: siz miskin, yazıq adamlarsınız, ölü canlarsınız, toz dənəciklərisiniz, havada hara gəldi uçuşan, təbiətin kor qüvvələrinin əsiri olan mığmığasınız.

Bir neçə saat keçdi. Qısa, tutqun günün bozumtul işığı görünəndə ətrafı bürümüş sakitlik pozuldu. Uzaqdan zəif bir ulartı gəldi. Səs get-gedə artdı, daha zildən gəldi və bir xeyli bu vəziyyətdə qaldı, titrədi, sonra gücünü azaltmadan yavaş-yavaş susdu. Bu səsdə qəmli, həm də şiddətli bir aclıq həsrəti vardı, Belə olmasaydı, yəqin ki, bu ulartını nəyinsə ölən ruhunun iniltisinə bənzədərdin.

Qabaqda gedən adam geriyə qanrılaraq kirşənin dalınca gələn dostuna əliylə işarə etdi. Həmin ulartı yenə sükutu iynə kimi deşməyə başladı. Adamlar qulaq verib, səsin istiqamətini müəyyən etməyə çalışdılar. Səs onların bir az bundan qabaq ötüb keçdiyi qarlı düzəngahdan gəlirdi.

Az sonra cavab ulartısı eşidildi, o da arxadan, amma bir az sol tərəfdən gəlirdi.

– Bill, deyəsən, axı onlar bizim dalımızca düşüblər, – qabaqda gedən adam dilləndi. Səsi xırıltılıydı, elə bil öz səsi deyildi, çox çətinliklə danışırdı.

– Yəqin yemək tapmırlar, – dostu cavab verdi. – Neçə gündü bir dənə də olsun dovşan izi gözümə dəymir…

İkisi də susdu və təşvişlə ard-arası kəsilməyən ulartıya qulaq asdı. Qaş qaralan kimi adamlar itləri meşəyə tərəf döndərib çayın sahilində düşərgə saldılar. Kirşədəki tabutu götürüb ondan oturacaq və stol kimi istifadə etdilər. Tonqalın başına yığışan itlər hərdən mırıldanır, hürür, lakin qaranlığa cummaq meyli göstərmirdilər.

– Henri, deyəsən, itlərin oddan xoşları gəlir, – Bill dilləndi.

Buz parçaları ilə dolu qəhvədanı ocağın üstündən asmağa əyilmiş Henri başını tərpətdi. Sonra tabutun üstündə oturub yeməyə başladı. Dedi:

– Canlarından qorxurlar, görmürsən? Bilirlər ki, burada onları yedizdirəcəklər, amma orada özləri kiminsə girinə keçə bilərlər. İti aldatmaq çətindir.

Bill başını yellədi:

– Bəlkə də… bilmək olmaz!

Henri maraqla dostunu süzdü:

– İtlərin ağlına şübhə etdiyini birinci dəfədi görürəm…

Bill paxlanı ağzında çeynəyə-çeynəyə dedi:

– Bəs görmədin ki, mən onlara yemək verəndə necə mırıldanırdılar?

– Düzdür, həmişəkindən fərqli olaraq bu dəfə çox mırıldanırdılar, – Henri təsdiq etdi.

– Henri, neçə itimiz var?

– Altı…

– Bura bax, elə mən də deyirəm ki, altı dənədir, – deyə Bill onun sözünə qüvvət verdi. – Torbadan altı dənə balıq götürmüşdüm, hərəsinə birini atdım. Amma birinə yenə çatmadı…

– Yəqin səhv vermisən. Düz saymamısan…

– Bizim cəmi altı itimiz var, – Bill laqeyd-laqeyd təkrar etdi. – Mən də altı dənə balıq götürdüm, Təkqulağa balıq çatmayıb. Kisədən bir balıq da götürdüm…

– Axı cəmi altı itimiz var, – Henri təkid etdi.

– Mən demirəm ki, hamısını itlər yeyib. Hər halda, yeddinci balığı kimsə qamarlayıb…

Henri yeməyini saxlayıb tonqaldan o tərəfə boylandı və itləri saydı.

– Orda cəmi-cümlətanı altı it var, – dedi.

– Yeddincisi qaçdı, mən gördüm, – deyə Bill təmkinlə dilləndi. – İtlər yeddi dənə idi. Henri dostunu mərhəmətlə süzdü:

– Kaş həmin yerə tez gedib çataydıq…

– Bunu necə başa düşək?

– Necə istəyirsən. Elə bil daşıdığımız bu yüklər səni əsəbiləşdirir. Tamam başqalaşmısan. Allah bilir gözünə nələr görünür…

Bill ciddiləşdi:

– Mən də elə bu haqda düşünürdüm, – dedi. – Həmin it qaçanda, o saat qarın üstündəki ləpirlərinə baxdım. Sonra itləri saydım. Bax, görürsən, odur ləpirlər. Baxmaq istəyirsən? Gəl göstərim.

Henri heç nə deməyib yeməyinə davam etdi. Soyanın üstündən isti qəhvə içdi, ağzını əlinin dalıyla silib dedi:

– Demək, sənin fikrincə…

Uzun, həsrətli ulartı onu danışmağa qoymadı. Henri susdu, diqqətlə qulaq asdı, sonra qaranlığa sarı barmağını uzadıb sözünə davam etdi:

– Deyirsən qonağın səsi ordan gəlir? Bill başını tərpətdi.

– Daha sənə heç sözüm yoxdu. Eşitmədin itlər necə səs çıxartdılar?

Ulartı uzun-uzadı eşidildi, lap uzaqdan isə cavab vəngiltisi gəldi, Sükunət xırda cəhənnəm yuvasına dönmüşdü. Hər tərəfdən ulartı səsi gəlirdi. İtlər qorxub tonqala yaxınlaşdılar. Az qala onların tükləri od tutacaqdı.

Bill çubuğu tonqala uzadıb qəlyanını yandırdı.

– Görürəm, sən lap əldən düşmüsən, – Henri dedi. Billi dalğın-dalğın qəlyanı sümürdü:

– Henri, bilirsən, vallah o, bizim hər ikimizdən xoşbəxtdir, – deyə oturduqları tabutu barmağı ilə taqqıldatdı.

– Deyirəm, biz öləndə, heç olmasa üstümüzü daşla, çınqılla örtsünlər. Yoxsa cəsədlərimizi itlər dağıdar…

– Axı bizim kimimiz var? Nə bir qohumumuz var, nə də pulumuz… Eh, çətin bizi belə uzaq yerdə tapıb basdırsınlar.

– Henri, mən bir şeyi heç cür başa düşə bilmirəm: axı, bu adama nə düşmüşdü ki, gəlib çıxsın dünyanın axırına – Allahın, Tanrının xəbərsiz olduğu bu yerlərə? Nə var, nə var, qızıl axtarır. Mağıl öz evində lord idi, ya da buna oxşar bir adam; nə yemək, nə də isti paltar dərdi çəkirdi.

– Hə, demə day. Yəqin ki, evdə oturub qalsaydı, qocalana qədər yaşayardı, – Henri təsdiq etdi. Dostu ağzını açmaq istədi, amma danışmadı. Əlini hər tərəfdən divar kimi onları bürümüş qaranlığa uzatdı. Zülmət içində heç bir kölgə görmək mümkün deyildi: yalnız gözlər işıldayırdı.

Henri səssizcə ikinci, üçüncü cüt gözləri də göstərdi. Yanar gözlərin halqası yavaş-yavaş onların düşərgəsinə sarı gəlirdi, hərdənbir bu işıldayan gözlər yerlərini dəyişir, yenidən görünmək üçün tez-tez itirdilər.

İtlər daha çox narahat olmuşdular, birdən qorxub hürkdülər, bir-birlərinə sığınıb lap tonqala yaxınlaşdılar, adamların ayaqlarına tərəf sürünərək dayandılar. Bu basabasda itlərdən biri düz tonqalın üstünə düşdü və ondan dəhşətli zingilti qopdu, ətrafı yanıq tük iyi bürüdü. Göz “halqası” ani olaraq dayandı və bir az geri çəkildi. Amma itlər sakitləşən kimi işıldayan gözlər əvvəlki yerlərində göründülər.

– Bədbəxtlikdən, patronumuz da azdı, Henri!

Qəlyanını çəkib qurtarandan sonra Bill dostuna yatacaq hazırladı – yeməkdən qabaq qarın üstünə döşədiyi küknar ağaclarının üstünə adyal saldı. Henri ufuldadı, mokasin ayaqqabılarının ipini aça-aça soruşdu:

– Neçə patronun qalıb?

– Üç, – Bill dedi. – Amma gərək üç yüz olaydı. Ax, mən onlara göstərərdim!

Acıqla yumruğunu düyümləyib işıldayan gözlərə tərəf yellətdi, sonra öz mokasinlərini ocağın böyründə sahmanladı.

– Bu şaxtalar nə vaxt qurtaracaq? – Bill soruşdu. – İkinci həftədir ki, əlli dərəcədir. Eh, axı mənim nə ölümüm vardı burda, Henri?

– Mən belə səyahətə nifrət edirəm, lap zəhləmi töküb. Vallah, bu mənim xörəyim deyildi. Bircə çıxıb getsəydik, canımız qurtarardı. İndi Mək-Qerri fortunun isti sobası yanında əyləşib nə kart vurardım səninlə!.. Canım üçün, buna hər şeyimi verərdim…

Henri nəsə mızıldadı və yerini rahladı. O, artıq mürgüləyirdi, birdən dostunun səsinə ayıldı.

– Bilirsən, Henri, məni nəsə narahat edir. Axı itlər o gələn qonağa niyə hücum etmədilər? O balığı çırpışdıran qonağı deyirəm e…

– Yuxulu səs gəldi:

– Bill, sən lap dəymədüşər olmusan. Əvvəllər belə deyildin. Az danış, yat, səhər onsuz da durub deyəcəksən ki, heç nə olmayıb. Vallah, mədən ağrıyır sənin, ona görə narahatsan…

Onlar ağır-ağır nəfəs alaraq bir yorğan altında yanaşı yatmışdılar, Ocaq öləzimişdi və işıldayan gözlərin dairəsi adamların gecələdiyi düşərgəyə tuşlanaraq getdikcə daha da yaxınlaşırdı.

İtlər bir-birlərinə sığınmışdılar. İşıldayan gözlərdən biri onlara lap yaxınlaşanda qorxa-qorxa hürüşməyə başladılar. Sonra elə bərkdən hürdülər ki, Bill yuxudan ayıldı, dostunu oyatmasın deyə ehtiyatla yorğanının altından çıxdı və ocağa quru çör-çöp atdı. Alov qalxıb ətrafı işıqlandırdı və gözlərin dairəsi o saat geri çəkildi.

Bill bir yerə yığışmış itləri nəzərdən keçirtdi, gözlərini ovuşdurub bir az da diqqətlə baxdı və təzədən yorğanın altına girdi.

– Henri, – dostunu səslədi. – Hey, Henri!

Henri ayılaraq zarıldadı, soruşdu:

– Nə var yenə?

– Heç nə. İtlər yenə yeddi dənə olublar. İndicə saydım. Henri bu xəbəri deyinə-deyinə qarşıladı və tez də yuxuya gedib xoruldadı.

Səhər birinci Henri durdu və dostunu da oyatdı. Saat altı olsa da, havanın işıqlanmasına hələ üç saat qalırdı. Henri ala-toranlıqda səhər yeməyi hazırlamağa başladı, Bill isə yeri yığıb şeyləri kirşəyə qoydu.

– Bura bax, Henri. Sən nə deyirdin? Neçə itimiz var?

– Altı.

– Eh, düz demədin…

– Nədi, yenə yeddi olub?

– Yox, beş dənədi. Biri yoxdur. Henri hiddətlə çımxırdı:

– Lənət sənə, şeytan! – Sonra əlindəki yemək qablarını kənara tullayaraq itləri saymağa başladı.

– Düzdü, Bill. Fətti qaçıb.

– Aradan elə çıxıb ki, heç xəbərimiz olmayıb. Tap görüm necə tapırsan.

– İşlər korlandı, – Henri dedi. – Diri-diri yeyiblər onu.

– Yəqin o vəhşilər Fəttini parçalayanda yazıq çox zingildəyib.

– Fətti elə həmişə səfehləyirdi, – Bill dedi.

– Ən ağılsız it də bilə-bilə ölümə getməz…

Henri o biri itləri süzdü, beynində hər birinin nəyə qadir olduğunu götür-qoy etdi.

– Bunlar ağıllıdı, belə hoqqa çıxarmazlar. Bill də köksünü ötürdü:

– Bunları dəyənəklə də ocaqdan uzaqlaşdıra bilməzsən. Ürəyimə dammışdı ki, Fəttinin başında nəsə var. Şimal yollarında ölən itlər haqqında adətən belə vida sözləri deyirdilər. Bu sözlər çoxlu başqa itlərin, hətta insanların ölümündən sonra deyilən vida sözlərindən heç də fərqlənmirdi.

2
DİŞİ CANAVAR

Səhər yeməyindən sonra Henri və Bill olan-qalanlarını kirşəyə yığıb bu cəfakeş ocağı tərk edərək, qaranlıq yolla irəlilədilər. Elə bu vaxt həmin dəhşətli, tükurpədici ulartı eşidildi; səs qaranlığı, şaxtanı yara-yara gəlib onlara çatdı. Qızılaxtaranlar dinməzcə gedirdilər. Düz saat doqquzda hava işıqlandı.

Günortaçağı səma cənub tərəfdən çəhrayı rəngə çaldı. Üfüqdə günəşlə şimal ölkəsi arasında sədd çəkilmişdi. Çəhrayı rəng itdi. Günəşin solğun bənizi təxminən üç saat ətrafı işıqlandırdı. Sonra o da söndü və kimsəsiz, sakit şimal təzədən uzun Arktika gecəsini öz əyninə geyindi.

Qaranlıq düşən kimi səyyahları hər tərəfdən izləyən o ulartı lap yaxından eşidilməyə başladı. Bəzən bu səs elə yaxından gəlirdi ki, itlər qorxudan yerlərində titrəyirdilər.

Bu dəhşətli ulartıdan itlərin canına vəlvələ düşmüşdü. Bill və Henri qoşqunu düzəldirdilər. Bill dedi:

– Yaxşı ki, girlərinə ov keçib, bizi sakit buraxarlar…

– Day demə, onların ulartısı adamın canına üşütmə salır.

Sonra qızılaxtaranlar növbəti düşərgəyə çatanacan susdular.

Henri ocağın üstündə pıqhapıqla qaynayan soya qazanına buz qırıntıları atırdı. Birdən arxadan qulaqbatırıcı səs gəldi. Billin qıyya çəkməsi ilə Henrinin dik atılması bir oldu. Henri qarın üstüylə qaçan və qaranlıqda gözdən itən hansı heyvanınsa naməlum kölgəsini gördü. Bill itlərin arasındaydı. Bir əlində dəyənək, o birində quru balıq tutaraq meyit kimi qurumuşdu.

– Axır ki, yarısını qopartdı! – Bill qışqırdı. – Amma necə lazımdı payını da aldı. Zingiltini eşitmədin? Henri soruşdu:

– Axı nəydi o?

– Baş açmadım. Deyə bilərəm ki, bütün itlər kimi onun da ayaqları dişləri, dərisi vardı.

– Əhliləşdirilmiş canavardı bəlkə?

– Canavar olduğunu deyə bilmərəm, amma düz yemək vaxtı peyda olursa, demək əsl əhliləşdirilmiş heyvandı.

Bu gecə dostlar şam yeməyindən sonra tabutun üstündə oturub qəlyan çəkərkən gördülər ki, işıldayan gözlərin halqası yavaş-yavaş daralır.

– Nolaydı, girlərinə sığın dəstəsi keçəydi, bizi sakit buraxaydılar, – Bill dedi.

Henri söyüş söydü, sonra onlar düz iyirmi dəqiqə beləcə oturub danışmadılar. Henri gözlərini alova zilləmişdi, Bill isə tonqaldan bir az aralı, qaranlıqda işıldayan gözlərin halqasına baxırdı.

– Mək-Terriyə çatsaydıq nə olardı… – Bill köks ötürdü.

– Sən Allah, bəsdi ağladın, zıqqıldama, – Henri dözmədi. Mədən qıcqırıb sənin, ona görə zıqqıldayırsan. Soda iç, o saat keçəcək, onda mən də səninlə darıxmaram.

Səhər Henrini yuxudan Billin biabırçı söyüşləri oyatdı. O, dirsəklənib baxanda, Bill tonqalın böyründə, itlərin arasında durub hirsindən yumruğunu yellədirdi.

– Hey! – Henri qışqırdı: – Noolub?

– Froq qaçıb.

– Ola bilməz…

– Deyirəm qaçıb da…

Henri yorğanı atıb dərhal itlərə tərəf cumdu. Diqqətlə onları saydı, şimalı lənətləyən Bill kimi o da söyməyə başladı.

– Froq qoşquda ən güclü it idi, – deyə Bill sözünü tamamladı.

– Özü də hamıdan ağıllıydı, – Henri əlavə etdi.

– İkicə günün içində növbəti it epitafiyası da beləcə oxundu.

Səhər yeməyi canlarına yatmadı, qalan dörd iti kirşəyə qoşdular. Bugünkü gün də əvvəlkilərin tayı oldu. Səyyahlar dinməzcə qarlı çöllərlə gedirdilər. Sakitliyi yalnız onları daban-dabana izləyən, lakin gözə görünməyən təqibçilərin məşum ulartısı pozurdu, Qaranlıq düşən kimi təqib başlanır, ulartı lap yaxınlıqdan eşidilirdi: itlər qorxudan tir-tir əsir, vurnuxur, qayışlarını dolaşdırır, bununla adamları daha da əldən salırdılar. – Növbəti dayanacaqda Bill lovğa-lovğa danışdı:

– Hə, şüursuz bəndələr, daha heç yana qaça bilməzsiniz…

Henri xörək bişirməyi buraxıb yaxına gəldi. Bill itləri hindusayağı bağladı. Henri itin boynundakı xaltanı cilovla yoğun, uzun bir ağaca sarıdı. Ağacın bir ucunu isə yerə basdırdı. İtlər boyunlarındakı kəməri çeynəyə bilmirdilər – ağacın qol-budağı mane olurdu.

Henri başını məmnun-məmnun tərpətdi:

– Tayqulağı ancaq bu yolla saxlamaq olar. İndi qayışı çeynəyib qıra bilməz. Belə yaxşıdı, salamat olarlar ki…

– Gəl bir olmasın! – Bill dedi. – Əgər səhər bircəciyi qaçıb getsə, onda mən dilimə kofe vurmayacam.

– Guya onlar bilmirlər ki, bizim heç nəyimiz yoxdu… – Henri uzanaraq düşərgəni mühasirəyə alan göz halqalarını göstərdi. Bir-iki güllə atsaydıq, bəlkə qorxardılar. Günbəgün daha da yaxınlaşırlar. Gözünü oddan çək, o tərəfə bir bax! Hə, gördün?

İkisi də tonqalın arxasında görünən tutqun kölgələri maraqla izlədi. Qaraltı tərəfə diqqətlə baxdılar. Orda bir cüt göz işıldadı və bu, yalnız vəhşi gözləri ola bilərdi. Yavaş-yavaş aydın olurdu ki, bu vəhşilər tez-tez yerlərini dəyişirlər.

İtlər arasına səksəkə düşdü və bu, Billə Henrinin diqqətindən yayınmadı. Tayqulaq səbirsizliklə mırıldanır, gah qaranlığa cumur, gah da geri çəkilib boynuna bağlanmış ağaca hirslə hürürdü.

– Ora bax, Bill, – Henri pıçıldadı.

Tonqalın ətrafa səpələnən işığında itə oxşar bir vəhşi qarnı üstə sürünürdü. O, bütün diqqətini itlərə yönəldib qorxa-qorxa, eyni zamanda həyasızcasına yaxına gəlirdi. – Əlbəttə, vəhşi, adamlardan da gözünü çəkmirdi. Tayqulaq gələn qonağa sarı cumdu, amma ağac mane oldu. Tayqulaq uzun-uzadı zingildədi.

– Bu axmaq, deyəsən heç qorxub eləmir ha, – Bill yavaşca dedi.

– Dişi canavardı, – Henri pıçıldadı. – İndi bildim Fətti və Froqun başına nələr gəlib. Canavar sürüsü bu dişini qəsdən qabağa verir ki, itləri özünə cəlb etsin. O birilər isə fürsəti fövtə vermir, itlərin üstünə şığıyıb parçalayırlar.

Tonqalda nəsə bərkdən çırtıldadı. Alov fışıltı ilə ətrafa sıçradı. Qorxmuş vəhşi bircə anda qaranlıqda gözdən itdi.

– Bilirsən, nə var, Henri?

– Nə?

– Bu, elə mənim dəyənəklə vurduğum vəhşidi.

– Yəqin ki…

– Bilirsən, görünür, ocağa dadanıb. Bu, lap şübhəlidir.

Henri dedi:

– Yaman çoxbilmiş heyvandı, adi canavarlardan deyil. O canavar ki, it yeməyinin üstünə çıxdı, demək çoxbilmişdir.

– Qoca Uillinin nə vaxtsa bir iti vardı. Canavara qoşulub qaçdı. – Deyə Bill ucadan danışdı. – Mən onu Litl-Stiqdə sığınların otlağında gördüm. Canavar sürüsü arasındaydı, güllə ilə vurub öldürdüm. Qoca Uilli uşaq kimi ağlayırdı. Yazıq düz üç ildi ki, onu görmürdü. Və bütün bu vaxtı it canavarlarla gəzib dolaşmışdı.

– Bill, vallah, bu canavar deyil, itdi. Yəqin bir vaxt sahibləri ona da beləcə balıq veriblər.

– Sən düz deyirsən…

– İndi gör bir. Bu saat onu mələdəcəyəm. Sadəcə, leş edəcəm onu. Biz daha itlərimizi qurban verə bilmərik.

– Neynirsən? Axı üçcə patronumuz qalıb. – Henri etiraz etdi.

– Qorxma, düz nişan alacam…

Səhər tezdən Henri yenə tonqalı alışdırdı və dostunun xorultusu altında yemək hazırladı.

– Elə yaxşı yatmışdın ki… Ürəyim gəlmirdi səni durğuzam. – Henri köksünü ötürdü.

Bill yuxulu-yuxulu yeməyə girişdi. Parçını doldurmaq üçün əlini qəhvədana sarı uzatdı, Ancaq qəhvədan da uzaqda, Henrinin yanındaydı.

– Bura bax, Henri, – deyə Bill yumşaq tənəylə dostuna baxdı. – Heç nəyi yaddan çıxarmamısan ki? Henri diqqətlə ətrafa boylandı, başını tərpətdi. Bill boş parçanı ona tərəf itələdi.

– Axı, sənə qəhvə düşmür, – Henri dedi.

– Doğrudan arıqlamışam? – Deyə Bill qorxa-qorxa soruşdu.

– Yox.

– Qorxursan ki, mədəm korlanar?

– Yox.

Bill hirsindən bozardı:

– Di, tez ol, bəs nolub? Ürəyimi çəkmə.

– Spanker qaçıb…

Bill taleyin hökmünə tabe olan adamlar kimi yavaş-yavaş çevrildi. Elə oturan yerdəcə itləri saymağa başladı.

– Bu, necə olub? – Könülsüz soruşdu. Henri çiyinlərini çəkdi.

– Nə bilim. Yəqin Tayqulaq onun qayışını gəmirib. Özü bunu edə bilməzdi…

– Nacins məxluq! – Deyə Bill hirsini içində boğa-boğa yavaşca söydü. – Öz qayışını gəmirə bilməyib, amma Spankerinkini gəmirib.

– Bəli, daha Spankerin bütün iztirablarına son qoyulub. Canavarlar onu yəqin gözlərinə təpişdiriblər. İndi bala-bala həzm edirlər. Üçüncü epitafiya da beləcə oxundu, Qəhvə iç, Bill!

Bill parçını geri çəkdi.

– Köpəkoğluyam, içsəm! Dedim ki, itlərdən biri qaçsa içməyəcəyəm. Deməli, dilimə vurmayacağam, vəssalam!

– Əla qəhvədir! – Henri onu yoldan çıxarmaq istədi.

Bill özünü sındırmayıb qəhvədən dilinə də vurmadı.

Tayqulaq onun yeməyini zəhərə döndərmişdi, buna görə də iti o ki var söydü. Yola hazırlaşanda Bill çımxırdı:

– Bu gecə onları ayrı-ayrı bağlayacağam!

Heç yüz addım getməmişdilər ki, Henri dayandı, əyilib nəyisə xizəyin altından götürdü. Qaranlıqda bu əşyanı yaxşı görə bilmədi, amma tanıdı və onu arxaya tulladı. Əşya kirşəyə dəyib, arxadan gələn Billin qabağına düşdü.

– Götür, lazımın olar. – Henri qışqırdı.

Bill ah çəkdi. Xalta qırığıydı. Spankerdən yalnız bu qalmışdı. Dedi:

– Axırına çıxıblar! yüz faiz!

– Hətta xaltanın dəmirini də gəmiriblər. Henri, onlar acından ölürlər ki!.. Şər deməsən, xeyir gəlməz. Hələ bizi də gözlərinə təpəcəklər.

Henri qeyzlə güldü:

– Düzdü, canavarlar mənim dalımca heç vaxt düşməyiblər. Amma başıma daha pis müsibətlər gəlib. Şükür Allaha ki, sağ-salamat çıxmışam. Onlardan, o nacins vəhşilərdən lap onu gəlsin. Bill, elə bilirsən sənin lələşini məhv etmək asandı?

– Noolar, baxarıq, baxarıq… – dostu mızıldandı. – Yaxşı, Mək-Qerriyə çatanda görərsən…

– Heç ümidim yoxdu.

– Sənin kefin pisdi, ona görə belə deyirsən! – Henri qətiyyətlə bildirdi. – Vallah, sənə nəşə lazımdı. Qoy Mək-Qerriyə çataq, səninçün eləsini doldurum ki…

Bill etiraz əlaməti olaraq nəsə mızıldandı. Sonra susdu və xeyli danışmadı. Bu gün də əvvəlki günlər kimi etdi.

Saat doqquzda hava işıqlandı. Saat on ikidə üfüq cənub tərəfdən çəhrayı rəngə boyandı. Bu, hardasa gizlənmiş Günəşin işiydi. Beləliklə, cansıxıcı gün başlandı. Təxminən üç saatdan sonra yenə amansız gecə onu udacaqdı.

Günəş üfüqdən boylanan vaxtı Bill kirşədən tüfəngi götürüb dedi:

– Sən dayanma, Henri. Mən bir gedim görüm orda neynirlər.

Henri qışqırdı:

– Uzağa getmə, Bill! Patronun azdı. Başına hava gəlib, nədi, səni tikə-tikə edərlər…

– Aha, indi də sən zarıldadın! – Bill dedi.

Henri susdu və tək-tənha yoluna düzəldi. Sonra qaranlıq səhrada gözdən itən dostunun dalınca narahat-narahat boylandı.

Bir saat sonra Bill kəsə yolla qayıtdı:

– Hər yeri axtarır, gəzib-dolaşırlar. Bizdən də ayrılmaq istəmirlər. Bizi gəbərdəcəklərinə arxayındılar. İntəhası bir az səbr edirlər, bununla belə, yan-yörədəki yeməli ovlarını da əldən buraxmaq istəmirlər. Henri dedi:

– Səncə, onlar nə fikirləşirlər? Yəni biz tələyə düşmüşük, oradan çıxa bilmərik?

Bill bu sözlərə məhəl qoymadı.

– Mən bəzilərini gördüm. Çox arıqdılar. Yəqin xeyli vaxtdır dişlərinə bir şey dəymir: əlbəttə, bizim itlərdən başqa. Sürü böyük sürüdü, üç dənə it onların qarnını doydurar? Əriyib çöpə dönüblər. Bir dəri, bir sümük, vəssalam. Qabırğaları da ki, elə bil ağac qabıqlarıdır. Bir sözlə, qorxu-zad qulaqlarına girmir. Bu saat cənglərinə nə keçsə dağıdacaqlar.

Bir azdan Henri (indi o, kirşənin dalınca gedirdi) yavaşdan fit çaldı.

Bill geri döndü və sakitcə itləri saxladı. Az əvvəl ötüb keçdikləri döngənin arxa tərəfiylə möhkəm əzələli, arıq, tükü pırtlaşıq bir canavar, qarı iyləyə-iyləyə, yüngülcə sürüşə-sürüşə qaçırdı. Adamlar dayananda o da ayaq saxladı, ağzını sallayıb yerdən gələn iyi acgözlüklə burun deşiklərinə çəkdi.

– Odur, dişi canavardır, – Bill dedi.

İtlər qarın üstündə uzanmışdı. Bill onların yanından ötüb dostuna yaxınlaşdı. İkisi də bu qəribə heyvana diqqətlə baxırdı. Bu vəhşi neçə gün idi ki, onların izinə düşmüşdü və qoşqunun yarısını həzm-rabedən keçirmişdi.

Canavar bir anlıq dayandı, baxdı və azca irəli yeridi. O, beləcə təxminən yüz addım kirşəyə tərəf gəldi, sonra küknar ağaclarının yanında durdu, ağzını göyə tutdu. Burnu ilə havadan iyi çəkə-çəkə ona tamaşa edən adamlara diqqətlə göz qoymağa başladı. Bu baxışlarda nəsə bir həsrət gizlənmişdi. Bu, elə bil, həsrətli it baxışlarını xatırladırdı, amma bu baxışlarda itə xas olan sədaqət yox idi. Bu həsrət aclıqdan doğmuşdu, canavar cəhəngi kimi zalım, şaxta kimi amansız idi.

Canavara nisbətən bu vəhşi yekəydi. Düzdür, yerişi canavar yerişiydi. Və görünür, o öz əcdadlarını təmsil edən ən iri nümayəndələrdən idi.

Henri ovçu gözüylə baxıb dedi:

– Hündürlüyü iki fut olar. Başından quyruğuna qədər, yəqin ki, beş futdur.

– Hə, – Bill cavab verdi. – Rəngi də canavar rəngi deyil. Sarışın canavar görməmişəm. Amma bununku, deyəsən, qırmızımtıl-qəhvəyi rəngə çalır.

Bill yanılırdı. Heyvanın tükləri xalis canavar tükləriydi. Arasından ağ ləkələr də gözə dəyirdi. Başını isə qırmızımtıl tüklər örtmüşdü. Və bu ağımtıl, qırmızımtıl, sarımtıl rənglər gah itir, gah da gözə dəyir, adamı çaşdırırdı.

– Əsl qoşqu itidir! Özü də yekəsindən, – Bill dedi – Bir bax, quyruğunu gör necə bulayır.

– Ey, Layka, – Bill çağırdı. – Yaxın gəl görüm. Adın nədir sənin?

– Heç bir damcı da qorxmur! – Henri güldü.

Bill hündürdən qışqırdı və canavarı yumruğu ilə hədələdi. Amma heyvan qorxub eləmədi, bir az ehtiyatlandı. O, adamlara yenə amansız acgözlüklə, oğrun ehtirasla baxırdı. Onun qarşısında canlı vardı və o, acından ölürdü. Azca cəsarəti çatsaydı, adamları parçalayıb yeyərdi. Bill qeyri-ixtiyari səsini yavaşıtdı:

– Bura bax, Henri. Bizim üçcə patronumuz var. Amma bir heyvanı ki, öldürə bilərik. Burda, axı, güllə boşa çıxmaz. Heyif itlərdən, elə bil heç yox idilər. Yox, buna son qoymaq lazımdı. Hə, nə deyirsən?

Henri razılıqla başını tərpətdi. Bill ehtiyatla tüfəngi kirşədən götürdü, çiyninə qaldırmaq istəyirdi ki, dişi canavar cığırdan o tərəfə sıçrayıb götürüldü və küknar ağacları arasında gizləndi. Dostlar bir-birinə baxdılar.

Henri uzun fit çaldı.

– Eh, heç ağlıma gəlmirdi, – deyə Bill tüfəngi yerinə qoydu. – İtlərin yeməyinin üstünə çıxan çoxbilmiş canavar, əlbəttə, tüfəngi də tanıyar. Vallah, Henri, bizim bütün bədbəxtliyimiz bu dişi canavarla bağlıdır. O, qansızdı, itlərimizin üçünü aparıb, mağıl indi altı itimiz vardı. Yox, mən ona çatacam. Belə açıqlıqda onu öldürmək olar? Çox bicdi. İndi mən onu izlərəm, Pusquda durub bu qansız vəhşini gəbərdəcəm, – Ancaq uzağa getmə ha, – Henri xəbərdarlıq elədi. – Sürüylə sənə hücum etsələr, vəssalam, işin bitdi. Bu vəhşilər lap çox acıblar. Ehtiyatlı ol, Bill, keçərsən onların cənginə ha! həmin gün vaxtından bir az tez düşərgə saldılar. Əlbəttə, uç it altı itin gücündə deyildi və onlar ağır kirşəni sürətlə darta bilmirdilər. Bill itləri bir-birindən aralı bağladı, hər iki dost yıxılıb yatdı. Canavarlar isə daha da ürəklənmişdilər və onların ucbatından gec qızılaxtaranlar neçə dəfə oyanmağa məcbur oldular. Vəhşilər o qədər yaxın gəlmişdilər ki, itlər qorxudan lap dəlilik edirdilər. Ürəkli quldurların qabağını almaq üçün tonqala neçə dəfə odun atmaq lazım gəldi. – Dənizçilər deyirlər ki, köpəkbalıqları gəminin dalınca üzməyi xoşlayırlar, – Bill yorğanın altından çıxıb tonqala sarı gəldi. – Bu canavarlar da köpəkbalığı kimi bir şeydirlər – quruda yaşayan köpəkbalıqları! Bu hiyləgər vəhşilər, elə bilirsən, təkcə it yeməyindən ötrü dalımıza düşüblər? Axır bizi tutub yeyəcəklər, baxarsan. Henri onun sözünü kəsdi: