Kitobni o'qish: «Nə xoşbəxt imişəm bir zaman Allah…»

Orxan Kərimovun əziz xatirəsinə ithaf olunur

Şeirlər

İKİ SEVGİ

 
Gözəl qız, sən saf susan,
İki qəlb arzususan.
Mənsə səni sevirəm
Susuzluğun od vurub köz kimi yandırdığı
                  dodaq su sevən kimi.
O isə səni sevir,
                        rahatca bardaş qurub,
– Kabab üstdən sərin su pis olmaz – deyən kimi.
Gözəl qız, sən işıqsan,
Yurduma yaraşıqsan.
Mənsə səni sevirəm iynənin ucu boyda
İşığa həsrət qalan göz işıq sevən kimi.
O isə səni sevir,
Bir şən mağarda, toyda,
İşıqlardan yaranmış yaraşıq sevən kimi.
Danış, ucalsın səsin,
Qısılmasın nəfəsin.
Mən ki səni sevirəm,
Bakıdan, Daşkəsəndən
Gələn bir səda kimi,
          Səs kimi,
           Qüdrət kimi.
O isə səni sevir,
Gizli deyil ki, səndən,
Bir otaq küncündəki qəmli sükunət kimi.
             Bu mən, bu o, bu da sən,
De görək, nə deyirsən!
Amma yaxşı fikir ver bu iki məhəbbətə.
Daha heç nə demirəm.
Nöqtə, nöqtə və nöqtə.
 

QAYTAR ANA BORCUNU

 
Bir gözəl, bir sevimli oğul böyütdü ana.
O bəd, uğursuz günü – ərinin öldüyünü
Bildirmədi heç ona.
Kədəri dalğa-dalğa doldusa da ürəyə,
Lakin nə saç yolaraq verdi əsən küləyə,
Nə şivən etdi ana,
Ürəyində ağlayıb, gülmək öyrətdi ona.
Dözərək davanın da dərdinə, bəlasına,
Öz boğazından kəsib yedirdi balasına.
Bir oğul böyütdü ki, gur çatmaqaş, gensinə,
Bir oğul böyütdü ki, oğul deyirəm sənə:
Atlını atdan salıb küləklərlə ötüşür,
Baxışından qızların ürəyinə od düşür.
Bir oğul böyütdü ki, oğul məktəb bitirdi,
Oğul instituta qızıl medalla girdi.
Ana fikirləşdi ki, “Gör neçə aya getdi?!”
Ana yuxularında tez-tez Bakıya getdi.
Ana məktub yazdı ki, “Yanıltma gümanımı,
Pul nədir, pul deyirsən, göndərərəm canımı”.
Nə zaman ki oğlunun getdiyi dörd il oldu,
Məktubları kəsildi, gəlmədi tətil oldu,
Ananı fikir aldı, ananın əsdi dizi,
Ana müqəssir etdi tramvayı, dənizi.
O yenə dözdü, durdu… O, yolmadı saçını,
Səslədi qonşuları Əsmər, Çiçək bacını.
Yenə də azalmadı ürəkdən bala dərdi.
Onlar oğul vermədi, onlar təsəlli verdi.
Məktub məktub dalınca axdı, Bakıya axdı,
Ana da məktubların dalınca baxdı, baxdı…
Məktublarsa Bakını dolandı, gəzdi, gəldi,
Məktublar əzik-üzük, məktublar bezdi gəldi,
Ana yenə də baxdı gah dolama yollara,
Gah da oğul boynuna həsrət qalan qollara.
Ana oğul böyütdü, gür çatmaqaş, gensinə,
Ana oğul böyütdü, özgəyə qismət oldu.
Ana fikirləşdi ki, mən neyləmişəm sənə?
Bu nə oğulluq oldu, bu nə məhəbbət oldu?
Oğul böyütdümü o, büzmədodaq bir qıza?
Oğul böyütdümü o, min işvəyə, min naza?
Ana bilsəydi əgər böyütməzdi oğlunu,
Yox, bunu yandım dedim, yenə atmazdı onu.
Bir gözəl, bir sevimli oğul böyütdü ana,
Ürəyində ağlayıb, gülmək öyrətdi ona.
Oğul! Nədir etdiyin bəs bu haqq-say üçün?
Qaytar onun ömrünə neçə gecə, neçə gün!
Qaytar onun saçının qaralığını geri.
Qaytar o dilindəki şirin-şirin sözləri!
O sözü, o söhbəti, gülüşü anan verib,
Ana dodaqlarından bala dodaqlarına.
İndi ondan gen gəzən oğul ayaqlarına
Yerişi anan verib.
Qaytarsan o sözləri, sözsüz bir lal olarsan,
Qaytarsan o yerişi, yerindəcə qalarsan.
Qaytarsan o gülüşü hırıldamazsan daha,
Qaytar, qaytar onları, qaytar, qoyma sabaha!
Sən ki dərd verdin, oğul, sənə gülüş verənə,
Oğul demərəm sənə!
Deyirəm ki, o boyu, buxunu qaytar geri!
Deyirəm ki, varını, yoxunu qaytar geri!
Qaytar onun borcunu,
Gülüşünü, adını, sözünü qaytar geri!
Qaytar onun borcunu,
O borc sənin özünsən, özünü qaytar geri!
 

EY YENİ ƏSRİMİZ

 
Ey yeni əsrimiz!
Sözüm var sənə…
Bəsitdir nə qədər yanında şerim.
Sənin idrakının zirvələrinə
Uçub yetişməyir
fəhlə sözlərim.
 

KOSMİK ARZU

 
XX əsr!
Dağ,
Dağ boyda bir kəlmədir…
Onun yamacına mən
dirsəklənib düşündüm…
Köhnə şeirlərimin
darısqal hücrəsindən
Başıma ulduz yağan
qalaktikaya döndüm.
Gördüm ki, azalıbdır
məsafələr minə bir.
Gördüm ki, şeirin vəzni
daha meridian deyil,
Nə də axıcılığı
təyyarə sürətidir…
 

BİR-BİRİNDƏN XƏBƏRSİZ DAHİLƏR

 
Cavandılar,
O qədər də
kəmsavad deyildilər.
Bir-birlərinə tez-tez
Yapışqanlı tərif deyirdilər:
– İstedad!
– Qəşəng!
– Bəh-bəh!
– Sağlığına bir qədəh!
Ayrılırdılar.
Hərə elə o dəqiqə vaxtlı-vaxtında
O biri haqqında
Qaşqabaqlı,
Büzülmüş dodaqla,
Yellənən başla,
Dartılmış qaşla
Deyirdilər: – Əclaflara bir bax,
Yalançı sərraflara bir bax,
Düz adamsınızsa siz
Niyə bilə-bilə
Mənə dahi demirsiniz?
Hamısı
bir-birlərini pislərdi.
Özlərini isə
dahi hiss edərdi.
Beləliklə
yeddi allah,
yeddi axmaq,
Yəni on dörd miyanə
Məclisə
hamıdan tez gələrdilər
Yerlərini bilərdilər.
«Keçin başa» deyiləndə
Səfərbər baxışları ilə
bərk tutduqları
stula tərəf yüyürərdilər,
bir-birinə dəyərdilər.
Sağlıq deyiləndə
Yeddisi də qız kimi qızarıb,
Göyə öyrənmiş başlarını
Yerə əyərdilər,
Gözləyərdilər.
İdman tapançasının
atəşini gözləyən
yürüşçü kimi
gözləyərdilər.
Düşünərdilər:
– Seçilməsəm, ah,
batar, gedər tamam adım.
Baş qaldıranda
görərdilər ki,
Dahi olmayan oğlunun biri
dahi olmayan
tamadadı.
Nəhayət,
günlərin dahiyanə bir günündə
Bir yerə baxıb, bir göyə
Bu onun,
o bunun işini bilməsin deyə,
Bir-birinə xəbər də vermədən
Ayrıldılar,
Getdilər,
Müstəqil dahilik etdilər.
 

FRAQMENTLƏR

 
Otuzdan çox yaşamışam…
Göyçayda,
           Bakıda,
             Moskvada,
                Tiflisdə.
Arabada, təyyarədə,
                        Gah qum üstdə,
                        Gah dənizdə.
Sevgi toranında,
Mühazirə salonunda.
Sevgilimlə bir-birimizə deyəcəyimiz
İki söz arasında.
Xəstə olarkən
Həkimin mənə etdiyi çarəsində.
Bəzən baş tutmayan şeirimin
Dağılmış divarlarının xarabasında,
Bəzən söz yarışında.
Bəzən ölüm sözünün polyar qışında.
Bəzən günlərimi başlı-başına buraxıb
Onlarsız əylənmişəm.
Sonra da günlərin məni atıb
getdiyindən gileylənmişəm.
İllərimin çoxusu mənimlədir,
Ailəmin üzvüdür.
Yoxlayanda bir-bir,
Görürəm bəzisindən
            günlər düşüb,
             hara düşüb?
             Nə vaxt düşüb?
Eh, onlar çoxdan ötüşüb.
Bəzisi toz olub ayaqlar altında.
Bəzisi hansı maşındasa yadımdan çıxıb gedib.
Bəzisi
bir vaxt kənarında
Yaşadığımız çayın
         suyunda axıb gedib.
Amma eləsi də var ki,
       itməyib,
        könlümü incitməyib.
Elə saatım var ki, ağac olub
       Bir dost bağında,
Hər dəqiqəsi bir meyvəyə dönüb
       Göy budağında.
Boynuna qol salıram saatımın
         Otururam ömrümün
          bir parçasının kölgəsində:
Düzürük qızıl yanaqlı dəqiqələri
On dörd günlük Ay-boşqaba,
          yeyirik şirin-şirin.
Hər il təkrarı olacaq
           bu dəqiqələrin.
Hərdən düşür dəqiqələr budaqlardan
            yerə bir-bir.
Sahibini görüb gəlir, onlar nədir,
Saatım var,
      Bir insan sevincində
           bir hissədir.
Solmuş bir təbəssümün
Parıltısını qaytarmış.
O ölməmiş. O ömr edir.
Anlarım var:
Leysan yağışı kimi yağmış
Kövrək bir insan qəlbinə;
Bitirdiyi çiçəklər
          mükafatdır mənə.
Oğlanlarıma baxıram:
Boylu-buxunlu günlərimdir.
Nurlu gecəm, al səhərimdir.
Şeirlərimə baxıram:
Demə, ölmüş günlərimdir.
Yanıb dəftərə tökülmüş günlərimdir.
Otuzdan çox yaşamışam.
         Peşman deyiləm.
Gələcəyə baxıram,
Dayan!
          Gör nə deyirəm.
O hələ ömründən deyil,
         Düşün axşam-səhər
Sən onu fəth etməlisən
        Son zərrəsinə qədər.
 

2 aprel, 1964

KÜR, SƏNƏ BƏNZƏYƏN NƏĞMƏM OLAYDI!

 
Ey Kürüm, sanıram bir xoş nəğməsən,
İndicə qopmusan min-min dodaqdan.
Sənintək mənalı bir nəğməni mən
“Hardasan”, – deyərək gəzirəm çoxdan.
 
 
Doldurub ovcuma sərin suyunu
Sevdiyim nəğmənin bir damlasıtək,
Ey könül, deyirəm, seyr elə bunu,
Mənalı olmağı bundan öyrənək.
 
 
Yazdığım nəğmə də istərəm ki, mən
Sədada, qüdrətdə tamam sən ola,
Həvəslə, zövq ilə həm dinlənilən,
Həm də ki, gözlərə görünən ola.
 
 
Axar ürəyimə yüz ömrün kamı
O əziz yaransa elə su kimi.
Qoy belə olmasa könlün ilhamı,
Dağılsın bir uşaq yuxusu kimi!
 
 
Sənintək, a Kürüm, mənim də nəğməm
Axa şəhərlərə, axa kəndlərə.
Mildə iş qurtarıb susanda aləm,
Xoş səda salaydı aynabəndlərə.
 
 
O da dalğalanıb, yeriyib arx-arx
Bu ana torpağı qucaqlayaydı.
Sən ellər gəzəndə işıq saçaraq,
Sözüm könüllərə şəfəq yayaydı.
 
 
Sənintək axaydı, səsim də, a çay,
Muğanda “su” deyib yananda düzlər,
Mənim də nəğməmi tarlada hər yay
Sərin suyun kimi içəydi qızlar.
 
 
Hər könül istəyim, könül harayım
Ellərin qeydinə belə qalaydı.
Heç nə istəmirəm, mənim Kür çayım,
Bir sənə bənzəyən nəğməm olaydı.
 

1953

BİR GECƏLİK KÜR OLMUŞAM

 
Sahilində qaldım Kürün,
Verdim Kürlə baş-başa mən.
Səhərədək göz yummadım,
Etdim ona tamaşa mən.
 
 
Qucaqlaşıb Kürüm ilə,
Öpdüm onu neçə kərə.
Gör biz necə qovuşduq ki,
Axır mən də döndüm Kürə
Kürə döndüm!
     Kürə!
        Kürə!
 
 
Artdı gücüm milyon kərə,
Şirvan, Qarabağ kanalı –
Mənim iki güclü qolum:
Qucaqladım ana yurdu,
Əbədiyyət oldu yolum.
 
 
Sinəm üstə ulduzlar, Ay,
Könlümdə xalq məhəbbəti,
Eldən-elə axıb getdim, –
Dalğamda dağ əzəməti.
 
 
Bircə kəs də bilmədi ki,
Kür bu gecə o Kür deyil;
O, canlıdır görür, duyur,
Şeir yazır, şeir deyir.
 
 
Oldum işıq, zəmi, dəniz,
Yuxlamadım səhərəcən.
Gecələdim bir gecədə
Min-min evdə, mahalda mən.
 
 
Kür özü də bilmədi ki,
Səsi güclü, gur olmuşam.
Xoşbəxtəm ki, heç olmasa
Bir gecəlik Kür olmuşam.
 

MAVİ NƏĞMƏ QANADINDA

Neft daşları qəhrəmanlarına

 
Aşağıda çırpınır dəniz.
Üstümüzdə xəzri də –
Guruldayıb keçən dəniz.
Dörd ayağı üstdə
Titrəyir iki gözlü
Balaca evimiz.
Alt – dəniz,
Üst – dəniz.
Üç gündür minik yoxdur,
Ayrılmışıq dünyadan biz.
Gülüb deyir neftçi dostumuz:
– Belə tufan olmasaydı,
Əlbət, tez qaçardınız.
Üç gündü soyuqdur
Xəzərin qoynunda.
Dəstəkdən otağımıza tökülən
İsti sözlərin qoynunda
                      qızınırıq.
Qəhrəmanlığa vərdiş
                      etmiş,
Odur ki, onu unutmuş
İgidlərlə yan-yana,
Xəzərlə bir tavanın altında,
Xəzri kimi hər dalğası
               vulkan püskürməsi olan
               okeanın altında Xəzər.
Nəhayət, yorulur Xəzər,
Durulur Xəzər.
Mavi bir nəğmə olur Xəzər.
Mənə elə gəlir ki,
Biz üç yoldaş –
Üç susmaz sözük, –
Bu nəğmənin qoynunda
Neft daşlarında.
 

FƏHLƏLƏR

 
Fəhlələr yol ayrıcında
görüşdülər;
Sevindilər yamanca…
Sonra hərəsi bir tərəfə
                   necə gəldi:
Böyrü üstə,
Beli üstə
Tökülüşdülər otlu yamaca.
Sorğu-sual etmədilər:
                Hardansan?
                Kimsən?
Atanın adı?
Fəhləydilər;
                 Bu tanıdı,
                 tanıdı.
Kimin nəyi vardı, çıxardı:
çörək, kartof, yumurta,
üzrxahsız təbəssüm,
bir də başından
içilmiş çaxırdı.
Ötürüb boğazdan aşağı,
Tərif demədilər
Bəzilərimiz kimi boğazdan
             yuxarı,
Yedilər ləzzətlə –
Baxmadılar bişmişinə, çiyinə.
Hərdən qüvvətli əl qondu
Dünyanın dayağı bir çiyinə.
               Söhbətlərində bir iz yoxdu
               Nə “sən, sən”dən,
               Nə “mən, mən”dən.
Sonra bir-birlərinə
Neft iyi verən “Pamir”
               uzatdılar,
Xahişsiz,
Sözsüz,
Səssiz,
Sümürdülər ləzzətlə
Tüstünü,
Neft iyini,
Dincliyi.
Bir də lal dostluğun ətrini.
Ayrıldılar.
Demə ayrı oldular.
Nə onlar qışqırıqçıydı,
(Nə də çəkdim mən zilə),
Sakit-sakit addımladılar
Dünya boyda
Səmimiyyət adlı bir mənzilə.
 

MUĞAMI DİNLƏYİRƏM

 
Ürəyimdə sevinc, qəm –
Muğamı dinləyirəm.
Həm isti, həm soyuqdan,
Həm kölgə, həm işıqdan
Yaranmış bir xoş aləm…
Çarpazlanan əllərim
           başımın altındadır,
Təbəssüm dodağımda,
           qırışlar alnımdadır.
Tarın sarı simindən dönə-dönə səs qopur.
Qəm qopur, sevinc qopur,
Söz qopur.
Dönə-dönə o səslər
Ürəyimə tökülür,
Könlüm simi titrəyir,
            inildəyir,
            sökülür.
Kamanın səsi titrək,
Kamanın səsi kövrək
Gah ucalır, gah kəsir,
Gah da coşub, tələsir,
Tar səsinin dalınca,
Mən xəyala dalınca
Duyuram bahar da var;
Payız da var, yaz da var.
Dörd fəsli birdən duyub,
Bircə anın içində,
Üşüyürəm, yanıram
Həyəcanın içində.
Həm arzu, həm iftixar,
Həm təəssüf, həm vüqar,
Həm səadət, həm də qəm
Birdən hiss eləyirəm.
Könlümdə yaz sədası,
Könlümdə yaz havası.
Könlümdə duyğuların
Rəngbərəng,
Aydın, qəşəng
Qövsi-qüzehi vardır.
Könlümün bir yanı isti,
Könlümün bir yanı çiçək,
Könlümün bir yanı çisək,
Könlümün bir yanı qardır.
Səs ucalır, ucalır,
Dağları yada salır.
Səs qayıdır yerə…
Gözə gəlir göy, dərə
Neçə yerdən odlayır ürəyimi
Füzulinin qəzəli.
Arzuları oyadır,
Bulaq üstdən qayıdır.
Başda – yelənmi tir-tir əsən,
Üzdə təbəssümdən – ay.
Azərbaycan gözəli.
Dünənin dərdi, qəmi.
Bu günə də arzusan,
Sabahınsa vüsalı.
Bir hiss olub
Sevinc yaşı, qəm yaşı,
Dodaqlarda birləşir.
Ürəyim, nə var yenə!
Ürək, döyünmə belə!
Duyan sən, səs salan sən,
Qoy eşidim,
Nə olar, bir az yavaş döyünsən!
Ürəyimdə sevinc, qəm –
Muğamı dinləyirəm.
 

1958

ALTINCI FESTİVALA

 
Altıncı festivala
       mən də gedirdim o vaxt…
Uçmuşdu Moskvaya
        Ürəyim məndən qabaq.
Nəhayət, ona çatdım…
        Aşıb-daşırdı şəhər.
Məhəbbət kimi safdı,
         mehribandı al səhər…
Dolmuşdu nəğməylə göy –
          dərya suyla dolan tək.
Göydə nəğmə, göyərçin –
       göydə neçə min ürək…
Söz axırdı könlümün
        bütün üfüqlərindən,
Sevinc dalğası idim
         sevinc dəryasında mən.
Hər küçədə bir ölkə…
Hər yerə, hər ölkəyə
Avtobuslar işləyir.
Hər ölkə nəğmə deyir…
Xalqlar necə yaxındır
           sanki bir ürəkdədi.
Qranitdi – səslərin
Gülüşlərin, sözlərin,
Nəğmələrin vəhdəti.
Hazırcavab fransız,
          büllur nəğməli hindli,
Doğma dilləri kimi
         anlayırdı bir dili:
O dil – təbəssüm, ya da
Başımız üstə uçan
Göyərçinlər diliydi.
Moskva – ölkələrin
          məhəbbət mənziliydi.
Orda Azərbaycanın
          cavanları da vardı,
Qürur bayrağımızı
           ön sırada apardı.