Kitobni o'qish: «Бәби / Дитя»

БӘБИ

Пьеса ике бүлектә

Катнашалар:

Бәби – берничә айлык кеше баласы.

Ялкын – эт егете.

Наира – эт кызы.

Бәләкәч – көчек, озын куе йонлы, чатан.

Каракүз – ана эт.

Алехандро (Алехо) – тутый кош.

Рудольф – мәче егете, кап-кара,

күкрәгендә ак йолдызы бар.

Виолетта – мәче кызы.

БЕРЕНЧЕ БҮЛЕК

Шәһәрдәге ташландык йортларның берсе. Икенче катның ярты өлеше беренче катка җимерелеп төшкән. Ниндидер иске җиһазлар: өстәл, урындыклар, тимер карават сыман ярым җимерек нәрсәләр аунап ята.

Уртада Бәләкәч сөяк кимерә. Ул бик тә шат күңелле. Сөяк белән әле уйнап ала, әле тагын ятып кимерә. Тәрәзәдә Эльба һәм Джуди пәйда була. Алар шыпырт кына сөйләшәләр.

Джуди. Бәләкәч үзе генә!

Эльба. Башкалары кая киткән? Минем кәеф бүген күтәренке, миңа бер Бәләкәч кенә аз була.

Джуди. Син гел шулай сөйләнгән буласың да беренче булып качасың!

Эльба. Минме? Син авызыңны үлчәп ач, колагыңны чәйнәп өзәм бит.

Джуди. Минекен чәйнәгәнче, бар, әнә этләргә ташлан!

Эльба. Минем бу йортның бер этеннән дә качканым юк.

Джуди. Эһе, бер этеннән качканың юк, Бәләкәчтән!

Эльба. Карале, син мине юри котыртасыңмы?

Джуди. Ә син котырма, эт түгелдерсең бит!

Эльба (ни әйтергә белми). Карале син… Остарма, яме… Күп сөйләгәнче, әйдә, башла!

Джуди. Ә нигә мин?!

Эльба. Чөнки гел син башлыйсың.

Джуди. Әйе шул. Шуңа күрә, әйдә, бүген син башла. Үзең мине ияртеп килдең бит…

Эльба. Әллә башламас дисеңме?

Джуди. Карап карыйбыз инде!

Эльба. Хәзер! Яхшылап кара! (Алгарак чыга. Ничек башларга белми.)

Джуди. Йә, нәрсә инде син! Башла!

Эльба. Карале, әйдә, үзең башла. Сөйләшә белмим мин, миңа сугышырга, хәрәкәтләнергә булсын. Син бит телгә оста. Миңа сәбәп кенә яса, аннан мин үзем…

Джуди. Белмим дә инде…

Эльба. Әйдә инде, ялындырып торма.

Джуди. Зинһар, диген!

Эльба. Ух… Зинһар!

Джуди. Болай дип сорагач, ничек каршы киләсең ди инде! Беренче булып качсаң, кара аны…

Эльба. Качмыйм инде, качмыйм… Әйдә, тизрәк!

Джуди. Карап тор! (Алгарак чыгып баса. Кычкырып.) Әй, син!

Бәләкәч (сискәнеп куя). Син миңа әйтәсеңме?

Джуди. Сиңа булмый, кемгә булсын? Син нәрсә дип миңа карап койрык болгап утырасың? Мине үртәмәкче буласыңмы?

Бәләкәч. Мин беркемне дә үртәмим…

Джуди. Алай булгач, нигә болгыйсың?

Бәләкәч. Койрык булгач болгыйм инде.

Джуди. Ә аны башкарак җирдә болгап булмыймы? Нигә нәкъ менә минем юлыма утырып болгавыңны аңламыйм дисеңме?

Бәләкәч. Каян килеп монда синең юлың булсын ди әле? Монда без яшибез!

Джуди. Кем сез?

Бәләкәч. Этләр!

Джуди. Ой! Кычкырып әйтмә шул ямьсез сүзне!

Бәләкәч. Син мине мыскыл итмәкчесеңме?

Джуди. Юк, мин син мескенкәйне кызганам…

Бәләкәч. Нишләп мин мескен булыйм ди әле?

Джуди. Бәхетле җан эт булып туа димени соң? (Көлә.)

Эльба да аңа кушылып көлә.

Бәләкәч. Аһ, сез шулаймы, көләсезме? Көлегез, көл! Бәхетле җан нәкъ эт булып туа да инде! Чөнки эт – кешенең иң якын дусты! Барлык җанварлардан да күбрәк ярата безне кеше.

Мәчеләр сүзсез калалар.

Менә бу сөякне мин каян алдым дип беләсез?! Миңа аны базарда бер абзый бирде. Башымнан да сыйпады! Сезнең кайсыгызны кеше сыйпаганы бар, ә, әйтегез әле?

Джуди (ярсып чыга). Сезме иң якын дус? Теләнчеләр сез!

Эльба (шулай ук). Карашыгызның җирдән күтәрелгәне дә юк.

Джуди. Кешеләр бит сезне өйләрендә дә ишек төбеннән ары үткәрмиләр.

Эльба. Сез бит файдасыз җаннар!

Джуди. Бернәрсәгә кирәксез!

Бәләкәч. Юк! Алай түгел!

Джуди. Нәкъ шулай!

Бәләкәч. Алай түгел!

Эльба. Нәкъ шулай!

Бәләкәч. Юк!

 
Себерке койрык,
Мәгънәсез күзләр,
Гомергә боек –
Булдыксыз этләр.
Теләнче булып
Туган сезнең җан!
Торма акаеп,
Йә, ычкын моннан!
 
 
Ходайга рәхмәт!
Якты дөньяга
Мине эт итеп
Яралтмаганга!
Йөртерләр иде
Тибеп-суккалап,
Үкерер идем
Көзгегә карап!
 
 
Күр менә безне:
Нинди кыяфәт!
Горурлык тулы
Һәрбер хәрәкәт!
Яндырып ала
Ташлаган караш,
Хәтта кешегә
Иелми бу баш.
 
 
Ходайга рәхмәт!
Якты дөньяга
Мәче хәлендә
Тудырганына!
Үземне күреп,
Һәрчак сокланам!
Ә син бер йолкыш,
Йә, ычкын моннан!
 

Җыр вакытында мәчеләр Бәләкәчне кулдан-кулга йөртәләр. Берсеннән берсенә этеп, аннан көләләр. Сөяген алып, аны төрлечә җәфалыйлар. Бу вакытта тәрәзәдә Рудольф белән Виолетта пәйда була. Алар барын да күзәтеп торалар. Ахырда Рудольф аларның араларына сикереп төшә, Бәләкәчне алар кулыннан аерып ала. Берничә юл җыр җырлап, Бәләкәчне җибәрә. Бәләкәч тизрәк чыгып кача.

Виолетта. Фу, эт исе!

Рудольф. Йә, оялмыйча бала-чага белән булышып йөрисезме? Батырлар!

Эльба. Без…

Рудольф. Нәрсә сез?.. Калганнары кайда?

Джуди. Без килгәндә, Бәләкәч үзе генә иде…

Виолетта. Фу, мин монда чыдый алмыйм, эт исе…

Рудольф. Мин кая, шунда булырсың! Шыңшыма! Монда килеп йөрмәгез дип ничә мәртәбә әйттем мин сезгә?

Виолетта. Нигә син аларга бәйләнәсең? Яшьләрнең уйныйсы килә!.. Син үзең дә шундый идең…

Рудольф. Ә син кысылма! Уйнар өчен урам бар. Беркемнең дә кеше йортына болай гына бәреп керергә хокукы юк!..

Эльба. Ләкин алар бит этләр, әфәндем? Безнең дошманнарыбыз!

Рудольф. Әйе, этләр – дошманнарыбыз! Ә сез, шулар янына килеп, безне хурлап йөрисез.

Виолетта. Юкка бәйләнәсең, кадерлем…

Рудольф. Юккамы? Ә монда килеп, атлаган саен кыйналып китү, сезнеңчә, безгә дан өстиме?

Эльба. Нишләп кыйналыйк ди әле? Алар безне куалап та тоталмыйлар!

Рудольф. Менә-менә! Шуңа күрә «куркак» дигән даның таралган да инде. Эт күрүгә, табан ялтыратасың.

Эльба. Минме? Мин кайчан качканым бар? (Көлеп торган Джудиның арттан башына сугып ала.) Нәрсә ыржаясың?

Джуди. Син нәрсә тәпиләреңне сузасың!

Рудольф. Тынычланыгыз. (Джудига.) Бар, кара, беркем дә юкмы? Китәбез.

Эльба. Мин үзем!

Джуди. Үзем! Сиңа ышаныч юк!

Эльба. Син ул чепи күз!

Виолетта. О, хәзер иң кызыгы башлана!

Рудольф. Бирәм мин сиңа кызык… Качыгыз!

Барысы да яшеренәләр. Алехо килеп керә. Ул башы белән нәрсәгәдер бәрелгән.

Алехо. Менә бит, менә бит, ә! Кирәк булса… Мин бит анда берни юк дип торам, пыяла икән. Ярты акылым шул пыялага сыланып калды булса кирәк. Ах, ах, ах! (Бер чүпрәк алып, башын бәйләп куя.) Уф, уф, уф! Ничек болай булды соң әле бу? Мин бит урамга чыгарга тиеш түгел идем. Тилеләр, балконны ачып калдырганнар. Разве так можно? Мин бит очарга сәләтле! Хәзер каян табам инде мин ул балконны? Ах, ах, ах! Тәк, тәк, тәк! Мин хәзер кайда? (Як-ягына карана.) Фу! Фу! Фу! Шакшы! Юк, мин монда торалмыйм, миңа очып китәргә кирәк! (Очып китмәкче була, аннан туктап.) Техник сәбәпләр аркасында бүгенге рейсыбыз тоткарлана!

Әлегә чаклы түзеп торган мәчеләр шаркылдап көлә башлыйлар. Аны сырып алалар.

Тәк! Тәк! Тәк! Нәрсә бу? Эһе, бандитлар? Мине куркытмакчы буласызмы? Акча юк, килмәгез дә! Минем каратэ-до буенча кара пояс! Уф, йөрәгем! (Аңын җуеп егыла.)

Рудольф. Клоун!

Эльба. Менә хәшәрәт!

Виолетта. Бу нәрсә соң шундый?

Рудольф. Кем белсен аны хәзер. Кеше кулына эләккәнче, берәр рәтле кош булгандыр, мескен!

Джуди. Нишләтәбез?

Эльба. Әйе! Әрәм булып ята бит!

Рудольф. Әрәм булмасын, ашагыз үзен!

Алехо (сикереп тора). Ничек инде «ашагыз»? Кемне? Минеме?

Эльба. Минем мондый карачкыны ашаганым юк әле!

Алехо. Минме карачкы? Мин, беләсең килсә… Мин…

Рудольф. Кем?

Алехо. Мин – тутый кош!

Виолетта. Кем?!

Алехо. Тутый кош – попугай! Белмисезме? Наданнар!

Рудольф. Поп…

Алехо. Попугай! Африкадан!

Виолетта. Каян?

Алехо. Африкадан! Анда һәрвакыт җәй!

Виолетта. Һәрвакыт җәй?! Рудольф, минем Африкага барасым килә!

Рудольф. Кысылма… Нәрсә инде ул Африка? Кайсырак җирдә ул?

Алехо. Африка ул – мәңге кояш! Африка ул – мәңге җылы! Африка ул еракта! Анда песиләрнең бер мыегы гына да сезнең койрык кадәр!

Эльба. О! Алайса, этләре нинди?

Джуди. Әйе?

Алехо. Африкада… этләр юк!

Рудольф. Ничек инде? Этләрсез мәчеләр ни эшли соң анда?

Алехо. Африкадамы? Африкада мәчеләр тутый кошлардан соң икенче кешеләр!

Рудольф. Кит аннан!

Алехо. Белми идегезмени?

Мәчеләр. Юк!

Алехо. Эх, наданнар! Андагы рәхәтлекне сүз белән генә сөйләп бетерә торган да түгел! (Җырлый.)

 
Анда биек таулар бар,
Куе-куе урманнар!
Анда һәрвакытта җәй!
Анда – җәннәт, анда – рай!
 
 
Африка! Африка!
Тик сиңа җаным тарта!
Африка! Африка!
Монда яшәү зур нужа!
 
 
Нәкъ экватор өстендә,
Җирнең күкрәк түрендә,
Түзә алмый сөюдән,
Сине кочкан океан!
 
 
Африка! Африка!
Син хыялым дөньясы!
Африка! Африка!
Асылташлар сандыгы!
 

Эльба. Без дә яшибез диген!

Джуди. Әйтмә дә!

Виолетта. Рудольф, аның башында нәрсә ул?!

Рудольф. Башында? Әй, синең башыңда нәрсә?

Алехо. Беренчедән, әй түгел – Алехо әфәнде! Сезнең өчен – хәтта Алехандро Гонсалес! Икенчедән, бу минем таҗым. Затлы нәсел билгесе!

Виолетта. Минем дә затлы нәселдән буласым килә!

Рудольф. Зинһар, юк белән башымны катырма…

Виолетта. Юк белән? Син гел шулай! Син мине аз гына да яратмыйсың… Мине гел этеп-төртеп кенә йөртәсең!.. (Елаган була.)

Рудольф. Ходаем, тагын башлады… Хәзер, кадерлем! Елама гына. Әй, син, менә бу туташка бер каурыеңны гына бир әле!

Алехо. Сез нәрсә?

Виолетта. Рудольф!

Рудольф. Үзең бирүең яхшырак, юкса хәзер бөтенләй пеләш калуың бар!

Алехо. Сез минем белән ничек сөйләшәсез?

Рудольф. Ничек тиеш, шулай. Сал таҗыңны!

Алехо. Сез нәрсә? (Чигенә.) Бу бит кыргыйлык!

Мәчеләр Алехоны куалап йөриләр. Алехо, шау-шу куптарып, куркуыннан кая барырга белми, сәхнә буйлап йөгерә. Этләр: Ялкын, Наира, Бәләкәч килеп керә. Алехо, чабып барып, Ялкынга бәрелә, аның артыннан ук Рудольф та килеп җитә. Алехо аларның икесе арасында кала.

Алехо. Коткарыгыз!

Ялкын. Бу нәрсә?

Рудольф. Менә кошыбыз сезнең ояга кереп качты, шуны куалап керергә туры килде!.. (Алехоны үзенә тартып алмакчы.)

Алехо. Мин аларның кошы түгел! Алар мине пеләш калдырырга җыеналар! Коткарыгыз!

Виолетта. Бирегез миңа таҗымны!

Ялкын (Алехоны үзенә тарта). Безнең ояга кергән икән, димәк, ул – безнеке!

Рудольф. Ләкин без аны беренче булып очраттык. (Алехоны үзенә тарта.)

Ялкын. Тик шулай да сез бирегә керергә тиеш түгел идегез! Калдырыгыз бу кошны, ә үзегез чыгып китегез!

Виолетта. Рудольф, калдыра күрмә. Ул үзенең килмешәгенә минем аксессуарны бүләк итмәкче.

Наира. Ялкын, нишләп алар безне үз өебездә мыскыл итеп торалар?

Ялкын. Югалыгыз моннан!

Рудольф. Ташла, Ялкын, аның сиңа нигә кирәге бар! Син бит беләсең, мин үземнекен калдырырга яратмыйм.

Ялкын. Мин дә…

Рудольф. Мин кошсыз китмим!

Ялкын. Ә мин аны сиңа бирмим!

Рудольф. Ул – минеке…

Ялкын. Бу йортта синең бер нәрсәң дә юк!

Алехо (нишләргә белми әйләнгәли). Мин бу конфликтта нейтральлегемне сакларга телим!

Башта тыелып кына сөйләшергә тырышсалар, хәзер аларның каннары кызганы сизелә. Алар тутый кошны әле бер якка, әле икенче якка тарталар. Бер-беренең кулларын Алеходан ычкындыралар. Башкалар алар тирәли әйләнгәләп, кушылырга җай көтеп торалар.

Виолетта (Эльба белән Джудига). Нәрсә карап торасыз? Булышыгыз!

Эльба белән Джуди, кычкырып, Ялкынга арттан сикереп ябышалар. Наира, Бәләкәч Ялкынга ярдәмгә ташланалар. Мәхшәр куба, тузан күтәрелә. Алехо куркуыннан акылдан язу дәрәҗәсенә җитә. Этләр белән мәчеләр сәхнәне тутырып өелешеп-өелешеп сугышалар. Кинәт бу гауга өстендә ят тавыш ишетелә – бала елаган тавыш. Барысы да тынып калалар.

Бәләкәч. Нәрсә бу?

Виолетта. Бу кем елый?

Барысы да куркуга калалар.

Алехо (бераз тыңлап торгач, шатланып). Ә! Бу кеше баласы елый ич! Ишетмисезмени?!

Барысы да. Кеше?!

Башта – мәчеләр, аннан этләр кайсы кая тизрәк чыгып юк булалар.

Алехо. Әй! Әй! Әй! Сез кайда? Кая качтыгыз? Нәрсә булды? Бу бит бер кечкенә кеше баласы гына! Бәби! Нәрсәсеннән куркасың инде?! Әй! Калай әтәчләр! Үзара сугышып яткан булалар, үзләре бер бәбидән дә уттан качкандай табан ялтыраталар.

Бәби елый.

Тәк! Тәк! Тәк! Димәк, нәрсә, бу бәбине мин карарга тиеш буламмы инде? Әй! Кайсыгызның баласы? Кереп алыгыз хәзер үк!

Бәби елый.

Тынычландырыгыз балагызны, дим, слушай! Мин сезгә нянька түгел!

Бәби елый.

Бала елаганга йөрәгем түзми минем! Алыгыз балагызны, дим!.. Ярый, димәк, шулай да бу бәби бүген минем өстә. Ярый! (Бәбине бер почмактан табып ала. Уртагарак алып чыга.) Тәк! Ничек иде әле анда?.. Эһе! Тәк! Әйдә, җитте, тынычлан! Булды инде! Күпме еларга була! Кара, кеше бул инде әзрәк! Ярый! Тәк! Тәк! Тәк! Димәк, болай… Әлли-бәлли итәр бу… Димәк… Эһе! Үсеп буйга җитәр бу! Димәк… Ля-ля-ля-ля-ля-ля-ля… Мәдрәсәгә китәр бу! Менә!

Бала шатлыклы тавышлар чыгара.

Менә бит! Ә сез куркасыз! Әйбәт бала ич! (Бәбигә карап.) Әйеме?! Бәби! (Җырлый.)

 
Елмай! Әйдә, елмай әле!
Елмай! Әй, алтын кисәге!
Дөнья рәхәт, дөнья матур!
Елмай – үсәрсең зур, бик зур!
 
 
Бигрәк нәни борыны!
Әнә бит бармаклары!
Колаклары дәү, дәү, дәү!
Күз тимәсен, тфү, тфү, тфү!
 
 
Кемгә охшагандыр бу?!
Кояш бары сиңа көлә!
Назлыйм сине мин – Алехо!
Кара, ничек биеп торам –
Бәбиләрне яратам!
 
 
Әнә аның куллары!
Бигрәк саф елмаюы!
Малаймы? Юк, кыз бугай!
Карыйк әле, кая[ә]ле?
 

(Бәбине ураган чүпрәкләрне ачуы була, Бәби аның өстенә чаптыра!)

 
Бәхәс юк, димәк, малай!
 

Этләр төрле яклап бик саклык белән генә керәләр.

Ялкын (Алехога). Әй! Бу Бәбине син алып килдеңме?

Алехо. Бу синең балаңмы диеп сора тагын!

Наира. Кемнеке соң ул, алайса?

Алехо. Мин каян белим? Маңгаена язылмаган!

Ялкын. Бар, алып кит син аны биредән…

Наира. Юк, аңа тияргә ярамый. Бу кеше баласы, димәк, яхшыга түгел…

Бәләкәч. Нигә?

Наира. Тиздән аны эзләп килергә мөмкиннәр.

Алехо. Әлбәттә, киләчәкләр. Алма кебек баланы кем ташлап китсен?

Ялкын. Ташлап киткән булулары да мөмкин.

Бәләкәч. Ничек?

Ялкын. Кешеләр андый явызлыкка сәләтле, Бәләкәч.

Бәләкәч. Ничек инде? Шундый тәмле колбаса ясаучы кешеләр?..

Алехо. Юк, юк, юк! Мин андый фикерне бер генә дә кабул итмим. Бу Бәбине, һичшиксез, алып китәчәкләр. Аны биредә онытып кына калдырганнар!

Наира. Бу Бәби безгә бәхетсезлекләр китерәчәк…

Алехо. Сез нәрсә инде? Карагыз аның йөзенә. Бу нарасый ничек кемгә булса да бәхетсезлек китерә алсын ди?! Күрәсезме, әнә! Уть! Уть!

Бәләкәч (Бәбигә якынрак килеп карый). Елмая!

Наира. Әйе, елмая!

Ялкын. Бәбине каян алдыгыз, шунда урнаштырыгыз. Көтәргә кирәк. Бәлки, берәрсе килеп алыр. Кагылмагыз аңа. Кешеләр үз әйберләренә тигәнне яратмыйлар.

Алехо. Ничек инде?..

Ялкын. Мин әйттем!

Наира. Дөрестән дә, аны урынына куярга һәм көтәргә кирәк. Бәлки, анасы килеп алыр, вакытлыча гына калдыргандыр. Көтәргә генә кирәк!

Алехо. Көтәргә? Ярый! Тәк! Мин аны каян алган идем әле? Баш эшләми…

Бәләкәч (үзенең түшәгенә күрсәтеп). Менә монда яткыр, монда йомшак!

Алехо. Ярый! (Бәбине яткыра.) Көтик! Әйе! Әйдәгез, көтәбез!

Ялкын. Көтәргә! (Җыр сузып җибәрә.)

 
Сабырлыкның төбе – сары алтын,
Безгә кала бары көтәргә,
Вакытның кырыс законнарына
Туры килә башны ияргә.
 
 
Яраларны үзе төзәтер ул –
Зәхмәтче дә, үзе дәвачы…
Барлыкка китерер дә югалтыр –
Анда рольнең көн дә яңасы.
 
 
Җырның сузар һәркөн яңасын ул
Үз көенә, үзе белгәнчә.
Сабырлыкның төбе – сары алтын,
Безгә кала бары көтәргә…
 

Кайсы кая урнашып, шактый вакыт көтәләр. Һәркемнең Бәби янына килеп, аны иркәлисе килсә дә, тыелып торалар. Бәби елый башлый. Барысының да эчен «мәче тырный», ләкин аның янына килергә кыймыйлар. Алехо бөтенләй каушап бетә.

Алехо. Йә? Йә? Йә?! Нәрсә терәлеп каттыгыз? Елый бит. Юатырга кирәк! Юатырга! Аңлыйсызмы сез? Эх сез! Кешеләрне явыз дигән буласыз, үзегез соң. Бәбинең нинди гаебе бар? Сөйләнгән булалар тагын! (Бала янына килә.) Каяле?! Каяле?! Уть! Уть! Әннә-геннә бәбкәсе! Кая киткән әнкәсе?

Алехо төрле ысуллар белән юатырга тырыша. Аңа әкренләп – Бәләкәч, аннан Наира кушыла.

Бәләкәч. Борыны нинди кечкенә!

Наира. Бигрәк матур инде, күз тия күрмәсен! Тфү! Тфү! Тфү! Тынычлан! Елама!

Алехо. Бетте! Бетте!

Һаман баланың шыңшыган тавышы ишетелеп тора. Ялкын читтәрәк якын килергә кыймыйча тора. Аннан кызыгып тәвәккәлли. Ул каядыр тавыш чыгара торган балалар уенчыгы күргәнен хәтерли, шуны эзләп таба.

Ялкын. Менә болай итеп карыйк әле! (Баланың алдында уенчык белән тавыш чыгара.)

Бәләкәч. Әнә елмая!

Наира. И сабый!

Ялкын. Елмая!

Алехо. Алтын кисәге!

Наира бишек җырын җырлый башлый, аннан чиратлап җырлыйлар.

 
Сихри төшләр сине
Күптән көтә инде!
Йом күзләрең,
Йокла инде,
Йокла инде!
 
 
Йокы бабай килгән,
Әнә сине күргән!
Әйдә тизрәк
Йом күзләрең,
Йокла инде!
 
 
Күкләрдә очарсың,
Йокласаң үсәрсең
Матур булып,
Бик дәү булып –
Йокла инде!
 
 
Алда сине көтә
Серләр тулы дөнья:
Маҗаралар,
Зур ачышлар –
Йокла инде!
 
 
Йокы дөньясында –
Назлар дәрьясында
Йөзәрсең син,
Изрәрсең син –
Йокла инде!
 

Алехо. Йоклады!

Ялкын. Менә минем урынга яткырыйк!

Бәләкәч. Минем урынга, анда йомшаграк! (Баланы яткыралар.) Ә ул кайчан үсәчәк? Минем аның белән уйныйсым килә!

Ялкын. Үсәр, Бәләкәч, үсәр.

Бәләкәч. Ул минем белән уйнар бит?!

Наира. Әлбәттә, уйнар!

Бәләкәч. Мин аны өйрәтәчәкмен. Ул башка кешеләр кебек явыз булмас. Ул үзе дә эт малае кебек булыр! Без аның белән дуслашырбыз!

Алехо. Әлбәттә! Кешеләрне ияләштерергә генә кирәк, тәрбияләргә, аннан алар йомшаралар. Шулкадәр күнегәләр, тормышларын бездән башка күз алларына да китерә алмыйлар.

Бәләкәч. Без аңа аңлатырбыз, ул башка кешеләргә аңлатыр, һәм барыбыз да бәхетле яшәрбез. Кешеләрнең тәмле нәрсәләре күп, барыбызга да җитәчәк!

Наира (Ялкын янына килеп). Бәлки, алар хаклыдыр? Бәлки, бу сабый безгә Тәңре тарафыннан ярдәмгә иңдерелгәндер?!

Ялкын. Белмим…

Наира. Бәлки, безгә башка качып-посып, гел башны аска иеп, шакшы почмакларга сыенып йөрергә туры килмәс?

Ялкын. Белмим…

Алехо. Нәрсәсен белеп торырга? Бу кеше баласы безгә – попугайлар, җыен кош-корт һәм сез ерткыч җәнлекләргә – ярдәмгә дип җибәрелгән! Ул безнең тәрбиядә! Без аны үзебезчә, чын кеше итеп үстерербез, боерган булса!

Бәләкәч (тәрәзә төбенә менеп баскан). Анда Каракүз апа кайта, борчулы бугай…

Ялкын (куркынып). Каракүз?!

Бәләкәч. Әйе!

Ялкын. Наира, яшерегез баланы!

Алехо. Нәрсә булды? Кем ул?

Наира. Берничә көн элек аның сабыйларын аттылар, ул әле дә тынычлана алмый йөри.

Ялкын. Баланы аңа күрсәтергә ярамый. Ул аннан үч алырга мөмкин…

Алехо. Яшерегез! Яшерегез!

Бәбине нәрсә беләндер томалап куялар, рәтләп яшерергә өлгермиләр. Ай күренеп торган тәрәзәдә Каракүз пәйда була.

Каракүз (җырлый).

 
Инде яшьләр таммый күзләремнән минем,
Чыдый алмый әрнүенә йөрәккәем…
Бар тавыштан кычкырам мин салкын Айга:
Ничекләр генә яшәргә бу дөньяда?
 
 
Нигә? Кемгә кирәк булды бу корбаннар?
Каян, Тәңрем, җиргә туа усал җаннар?
Тугрылыгым өченме миңа бу җәза?
Башкалар кебек мин дә бит сиңа бала…
 
 
Әйт, Ходаем, кемгә киртә булды алар:
Юеш борынлы изге җан – нарасыйлар?
Бу Җир туктармы әллә әйләнүеннән,
Кан таммаса гөнаһсызлар йөрәгеннән?!
 

(Җырлап бетергәч, кинәт иснәнеп.) Бездә нинди ят ис бар?

Ялкын. Хәерле кич, Каракүз!

Каракүз. Нинди ят ис бу?

Наира. Исме? Ул менә безнең яңа иптәшебездәндер, танышыгыз!

Каракүз. Яңа иптәш?

Алехо (тавыш белән төкереген йотып куя һәм уйный башлый). Әйе, ханым! Алехо әфәнде булам! Данлыклы тутый кошлар нәселеннән! (Башындагы канатларын сыпыра.) Африка материгыннан! Сездә вакытлыча квартирант буласы идем!..

Каракүз аны исни.

GIVANCHI, ханым! Ә сез Африканың кайдалыгын беләсездер бит?!

Каракүз. Бу ис синнән түгел!

Алехо. Ә безнең якларда кыш булмый…

Ялкын. Бәлки, миннән киләдер, базарда йөргән идем!

Каракүз (аны иснәп). Юк, синнән дә түгел…

Наира. Миннән? Миңа бүген сөяк бирделәр!

Каракүз (түземсезлек белән иснәп). Юк!

Бәләкәч (каршына килеп баса). Миннән? Мине бер кыз сыйпаган иде!

Каракүз аны иснәргә дип үрелә генә, Бәби елаган тавыш яңгырый. Барысы да катып калалар.

Каракүз. Бу нәрсә?

Ялкын. Берни дә юк!

Каракүз. Бу бит кеше баласы елый!

Наира. Каракүз апа, минем сезгә әйтәсе сүзем бар иде. Хатын-кызлар сүзе…

Каракүз. Сез миннән нәрсә яшерәсез?

Бәләкәч. Ул монда түгел, урамда елый!

Каракүз. Күрсәтегез миңа аны, бирегез!

Алехо. Ханым, әйдәгез якыннанрак танышыйк әле. Нәрсәгә сезгә ул бала?..

Каракүзне төрле ысуллар белән бүлдерәләр, юлына аркылы басалар. Соңыннан ул Алехоны бер почмакка селкеп ташлый һәм бала яткан урынга ташлана. Ялкын Бәбине аның борын астыннан тартып ала.

Ялкын. Бирмим!

Каракүз. Кеше баласы! Бир миңа аны! Бир?..

Ялкын. Юк, Каракүз, уйлама да.

Каракүз. Ялкын, шаяртма, бир.

Ялкын. Син хәзер үз акылыңда түгел.

Каракүз. Курыкма. Минем аны тотып карыйсым гына килә.

Наира. Ялкын, бирмә!

Каракүз. Бирегез миңа аны!

Ялкын. Ул әле сабый гына, аның безнең алда бер гөнаһы да юк.

Каракүз. Гөнаһы юк? Ә минем нарасыйларымның алар алдында нинди гөнаһлары бар иде? Ә?! Әйт миңа!

Ялкын. Гөнаһлылар өчен гөнаһсызлар җавап бирергә тиешмени?

Каракүз. Нишләтмәкче буласың син аны? Бераз үсеп җиткәч, беренче булып синең аркаңа ут белән атачак бит. Алар барысы да бер.

Бәләкәч. Юк, Каракүз апа, безнең Бәби андый булмас. Без аны үзебезгә дус итеп тәрбиялиячәкбез!

Каракүз. Нәрсә? Син, олан, нидән чатанлап йөргәнеңне оныттыңмы әллә? Синең аягыңны шул кешеләр сугып сындырды түгелме соң?

Бәләкәч. Безнең Бәби, үскәч, явыз булырга ярамаганлыкны аларга аңлатыр!

Каракүз. Ялкын, бир! Бу бала безгә кайгыдан башка берни күрсәтмәс. Бир, мин аны моннан чыгарып ташлыйм. Аз гына булса да, йөрәгемнең әрнүен басыйм!

Наира. Каракүз, ул да бит сабый. Синең балаларың кебек үк…

Каракүз. Ул кеше баласы. Хәзер нинди генә булмасын, ул барыбер шул кеше булып үсәчәк. Әйе, безне «кешенең иң әйбәт дуслары» диләр. Шулай шул, безнең тилелеккә шатланалар. Эт шул кешенең иң якын дусты. Ә кеше – этләрнең иң астыртын дошманы.

Алехо. Сез, ханым, нык ялгышасыз…

Каракүз. Ә син кем тагын?

Алехо. Алехандро! Сез Алехо гына дисәгез дә була. Ханым, кешене дөрес итеп тәрбияләргә генә кирәк. Менә мине шундый хөрмәт итәләр иде! Мин алтын читлекләрдә генә яттым, заграничный! Бәлки, арттырамдыр, ләкин алтын ук булмаса да, көмештән ким түгел иде! Ә ашаган ризыгымны күрсәгез…

Каракүз. Яп авызыңны! Алтын, имеш, көмеш… Дуслар дусларны читлеккә утыртып куймый. Без бары тик аларның тормышын бизәргә һәм күңелләрен ачарга гына кирәк!

Бәләкәч. Менә безнең Бәби барын да дөресләр!

Каракүз. Ул кеше баласы! Бир миңа аны!

Ялкынга ташлана.

Ялкын (тәрәзә төбенә сикереп менә, җыр башлый).

 
Юк, ул монда калачак!
Ул бит безнең киләчәк.
Болытларны таратыр,
Соры күкне елмайтыр!
Тәңре үзе җибәргән,
Ярдәм кирәкне күргән.
 

Каракүз (җырлый).

 
Ахмак башлар икәнсез,
Йортка кеше керткәнсез.
Тиздән килер башкалар,
Нәселне корытырлар,
Ишеткән, ди, Тәңрегез
Тыңламый ул, белегез!
 

Алехо (җырлый).

 
Юк, сез дөрес әйтмисез!
Юк, сез хаклы түгелсез!
 

Бәләкәч (җырлый).

 
Кара аның йөзенә,
Нур тулган күзләренә!
 

Наира (җырлый).

 
Мәрхәмәтле булыр ул!
Саклап калыр безне шул!
 

Каракүз (җырлый).

 
Ах, ничек ялгышасыз!
Кая соң күзләрегез?
Төкерер ул җаныңа,
Йөзең буяр каныңа.
Бирегез кулларыма!
Кеше җаны бит анда!
 

Ялкын. Юк, Каракүз, бу баланы кулыңа төшерәм дип хыялланма да.

Каракүз. Башкалар ярар ла, ә менә син ни уйлыйсың, Ялкын?! Нәрсәгә өметләнәсең син?

Ялкын. Барысы да без дигәнчә булачак…

Каракүз. Без дигәнчә беркайчан да булмаячак. Хыялыйлар!

Ялкын. Хыялыймы? Ә менә бу минем кулдагы бала да хыял гынамы? Юк! Ул чын! Ул бар, һәм шуңа да мин хаклы.

Каракүз. Бир миңа аны…

Ялкын. Юк.

Каракүз. Шул кешеләр аркасында араларны бозабызмы?

Ялкын. Минем сиңа ачуым юк.

Каракүз. Ә минем сиңа ачуым бар. Син үз куышыңда минем кан дошманымны сыендырасың. Бир миңа аны!

Ялкын. Бу Бәбинең әле берәүгә дә начарлык кылганы юк. Мин сүземне әйттем!

Каракүз. Ахмак! Ахмак син! Сабый чагыңны оныттыңмыни? Алар бит сине янгын эчендә ташлап киттеләр. Мин үзем сине якаңнан тешләп алып чыктым. Оныттыңмы?

Ялкын. Онытмадым…

Наира (Каракүзгә). Ә син Матур апаны хәтерләмисеңме?

Бәләкәч. Әйе!

Наира. Ул безгә һәркөнне кич белән азык алып килә иде түгелме соң?

Каракүз. Шуннан…

Наира. Әгәр дә ул булмаса, син авырып ятканда балаларың ачтан үлеп бетәчәк иде…

Каракүз. Аларны барыбер кешеләр үтерде…

Наира. Ләкин башта саклап калучы да кеше иде.

Каракүз. Син әле бала табып караган ана түгел, Наира, берни аңламыйсың…

Наира. Мин барын да әйбәт аңлыйм. Мин булачак балаларымны кайгыртам. Минем аларны билгесез язмыш кулына ташлыйсым килми. Без аларга матур, җәфасыз дөнья әзерләп калдырачакбыз. Һәм бу эштә безгә Бәби генә ярдәм итә ала!.. Син үзеңнең балаларыңа шундый тормыш теләмисеңме?

Каракүз (Наираның басымына түзалмый, Ялкынга). Ярый, хыялланып калыгыз… Беркөн кешеләр куышыңа ут төрткәчтен, мине исеңә төшерерсең әле. Ахмак! (Чыгып китә.)

Наира. Уф! Аллага шөкер!

Алехо. Канны кыздырып йөри бит, ә?!

Бәләкәч. Каракүз апа ачулы…

Ялкын. Аны да аңларга була…

Бәби елый.

Тс-с! Шыпырт!

Алехо (тыныч). Урынына яткыр!

Ялкын. Тс-с! Барысы да әйбәт! Барысы да әйбәт!

Алехо. Монда салкын.

Бәләкәч. Әйдәгез, аны урап ятыйк. Ул безнең җылыбыз белән җылыныр!

Бәбине урынга яткыралар. Үзләре төрле яклап аны урап алалар. Наира Ялкынга сыена төшә, Алехо белән Бәләкәч бергәрәк яталар. Барысы да әкренләп йокыга тала. Төрле ярыклардан мәчеләр килеп керә. Алар шыпырт кына сөйләшәләр, йомшак кына басып йөриләр.

Рудольф. Йоклыйлар! Менә боларга йортыңны ышандырып кит инде!

Эльба. Әнә урталарында кеше баласы! Әйттем ич, сез ышанмадыгыз!

Виолетта. Затлы таҗлы кош та араларында!

Рудольф. Этләр хәзер кеше баласына табыналармыни?!

Джуди. Аларның нәрсәгә буйсынсалар да кәефләре була!

Рудольф. Юк, бу юкка гына түгел. Димәк, алар нидер эшләргә җыеналар. Безгә тел алырга кирәк!

Эльба. Үзем, үзем! Хәзер Бәләкәчне сөйләтәбез!

Рудольф. Юк, аннан файда чыкмас. Әнә безнең яңа иптәшебез, Алехо! Шул безгә булышыр.

Виолетта. Әйе! Беррәттән канатларын да йолкырбыз!

Рудольф. Туктале син!.. Каяле! Кая! (Барып, Алехоны аралап ала. Алехо торып баскач кына уяна, куркуыннан кычкырмакчы була, аның авызын томалый.) Тс-с! Нигә тавышланасың? (Аны Эльбага таба этә.)

Эльба (шулай ук авызын томалап). Йокыңны бүлдердекме әллә? (Джудига этә.)

Джуди (Алехо кычкырып өлгергәнче авызын томалый). Этләр куенында йоклавы рәхәтме соң?!

Виолетта. Рудольф, аның таҗы!

Рудольф. Без синең канатларыңны йолкырга дип килдек! Син ризадыр бит?!

Алехо баш чайкап җавап бирә, ул бик нык куркуда.

Риза түгел? Нишләп? Жәлмени?.. Алайса, без сораганны эшлисеңме? Эшлисең?! Бик әйбәт! Хәзер мин сине җибәрәм, тик син кычкырмыйсың! Чөнки, кычкырсаң, таҗыңнан колак кагасың! Килештекме? Менә әйбәт! Димәк, бер, ике, өч! (Саклык белән генә аның авызын ача.) Менә афәрин!

Алехо (бик җитди кыяфәткә кергән булып). Йә, нәрсә кызыксындыра инде сезне?

Рудольф. Нишләп этләр бу кеше баласын чыгарып ташламадылар? Нишләргә җыеналар алар?

Алехо. Ә? Шул гына идеме соравыгыз? Һе! Без киләчәк буыннарга бәхетле тормыш әзерләмәкче булабыз!

Рудольф. Ничек итеп?

Алехо. Этләр үзләренең кешеләрен тәрбияләп үстерәләр, һәм ул киләчәктә башка кешеләр белән этләр арасындагы мөнәсәбәтләрне җайларга тиеш булачак.

Рудольф. Әйттем бит…

Эльба. Һәм шуннан ни була?

Алехо. Этләр җәннәттәге кебек кенә яшәячәкләр!

Джуди. Анысы ничек тагын?

Алехо. Теләгәннәрен ашап, теләгәннәрен эчеп. Йомшак диванда бот күтәреп, телевизор гына карап ятачаклар!

Эльба. Анысы нәрсә тагын?

Алехо. О! Телевизор ул – тылсымлы тартма! Үзе кечкенә генә, ә эчендә кем генә юк!

Виолетта. Һәм нишлиләр инде алар?

Алехо. Көнозын синең күңелеңне күрәләр! Җырлыйлар, бииләр, кызык сөйлиләр!

Виолетта. Рудольф, минем дә телевизор карыйсым килә!

Алехо. Эх, кеше белән яшәүнең рәхәтен белсәгез! Иртән – кофе в постель! Тортлар, пироглар, төрле деликатеслар – суши, бәрәңге! Эх!

Эльба. Яшәп тә карыйлар…

Виолетта. Минем дә шулай яшисем килә!

Рудольф. Ярар. Димәк, синең белән болай сөйләшәбез: син безгә этләрнең нишләгәннәрен сөйләп торачаксың!

Алехо. Ничек инде?

Рудольф. Шулай. Юкса мин синең канатларыңны үз тәпиләрем белән йолкыйм!

Виолетта. Хәзер үк башлыйсы иде!

Рудольф. Син кысылма! Йә?

Алехо. Димәк, шпион булырга? Белмим дә инде…

Рудольф. Синең әллә сайланырга юлың бармы?

Алехо. Юк та… Минем намус бар бит… булырга тиеш бит инде…

Рудольф. Нәрсә?

Алехо. Ярый! Мин риза! Тик сез бу турыда берәүгә дә әйтмәгез, юкса мине намусым газаплар!

Рудольф. Килештек!

Виолетта. Рудольф, ә миңа вәгъдә иткән каурый?..

Рудольф. Башка бер тутый кошны тоткач, кадерлем!..

Алехо. Менә монысы дөрес. Алайса, мин киттем?!

Рудольф. Бар!

Алехо саклык белән генә борылып китә башлый. Виолетта һаман аның таҗыннан күзен алмый.

Виолетта. Әй, сезнең вәгъдәләрегезне көтеп торсаң! (Алехога ташланып, аның таҗыннан каурый йолкый башлый.)

Алехо (бар хәленә кычкырып). А-а-а! Каравыл! Талыйлар! Әрәм китәм, булышыгыз! Мәчеләр бар, торыгыз! Мәчеләр! Уяныгыз!

Этләр сискәнеп уянып китәләр. Алехо үз тирәсендә чәбәләнеп, истерикага бирелеп, кычкырып әйләнгәли.

Ялкын. Алехо! Алехо! Кычкырма, Бәбине уятасың!

Алехо. Ялкын! Алар миңа вероломно, фашистларча, таң алдыннан ташландылар! Мине шпион итмәкчеләр иде! Кыйна үзләрен!

Ялкын. Тынычлан! (Рудольфка.) Моны ничек аңларга?

Рудольф. Менә кердек әле, хәлләрегезне белергә! Үзегезгә яңа шөгыль тапкансыз икән!

Эльба. Кеше ялчылары!

Джуди. Теләнчеләр!

Наира. Тавышланмагыз монда, барыгыз, чыгып китегез!

Виолетта. Әйе менә, чыкканнар ди! Сезгә генә диванда бот күтәреп, телевизор карап ятарга дигәнме әллә! Безнең дә рәхәт яшисебез килә! Бәбине тапканда, без дә монда идек, безнең дә аңа хокукыбыз бар.

Бәләкәч. Ул – безнеке!

Алехо. Ялкын, нигә шуларны тыңлап торасың?!

Ялкын. Тавышланма…

Рудольф. Ялкын, ә сиңа нянька булу хәтта килешеп тора!

Эльба. Бу тормышта үз урынын тапкан!

Джуди. Әйе, бу иң мөһиме!

Ялкын. Рудольф, синең бу кылануларың артыкка китте.

Рудольф. Ә мин кыланмыйм, турысын гына сөйлим. Яратмыйм җебегәннәрне.

Бәләкәч. Ялкын абый, үзем кирәкләрен биримме?

Ялкын. Ашыкма, Бәләкәч, без монда тавышланырга тиеш түгел! Рудольф, яхшы чакта үзеңнең килмешәкләреңне җыеп чыгып киткән бул моннан.

Рудольф. Күршеләрне алай куаларга ярамый инде, матур түгел!

Ялкын. Булсаң да булырсың икән. Чыгып ычкын моннан, дим…

Рудольф. Китмәсәм нишләтәсең?

Ялкын. Минем түземлек тимердән дисеңме әллә?

Рудольф. Бернишләтә алмыйсың! Син бит сугышуның нәрсә икәнлеген күптән оныткан. Һаман кешеләргә хезмәткә ашкынасыз. Тик аларга да сезнең кебек мескеннәр кирәкми шул, алар көчлеләрне яраталар! Синең ерткычлыгыңнан берни калмаган. Син бары тик теләнче генә. Койрыгыңның аяк араңнан чыкканы юк. Ботларың уелып бетмәдеме?

Джуди. Уелган!

Эльба. Уелган!

Виолетта. Мескенкәй!

Мәчеләр мыскыллы җырга күчәләр.

 
Әй Ходаем, рәхмәт сиңа,
Эт булып яралтмадың!
Мондый мыскыл, мәсхәрәдән
Минем җанны сакладың.
 
 
Койрыкны җирдән өстерәп,
Баш иеп, асфальт иснәп
Йөргән булыр идем хәзер.
Коткардың! Мең-мең рәхмәт!
 
 
Мияу! Мескеннәр сез, йолкышлар!
Бер күзәнәкле коллар!
Мияу! Без – идеал, без – хыял!
Безнең янда син оял!
 
 
Мәче булып яшәүдән дә
Рәхәт(е)рәге бармы?
Без булмасак, бу дөньяда
Матур җаннар каламы?
 
 
Грация дисеңме бездә,
Бездәге фантазия!
Мондый сыйфатлар этләрнең
Керми хәтта төшенә!
 

Мәчеләр җырда этләрне төрле ысуллар белән мыскыл итәләр. Этләрнең каны кыза, алар көч-хәлгә бер-берсен тынычландырып торалар. Алехо һаман тынычлана алмый, бәргәләнә. Җыр тәмамлануга, мәчеләр этләрнең җавабын көтәләр. Пауза. Шул паузада Алехо нишләргә белми, түземсезлектән әллә нинди позаларга кереп бетә.

Алехо (ахыр чиктә түзми). Нәрсә шуңа түзеп торасыз! Кирәкләрен бирегез! Бәбине үзем карап торам, борчылмагыз! Мыскыл итмәсеннәр безнең халыкны! Алга-а-а-а!

Көчле музыка. Этләр, ярсып, мәчеләргә ташланалар. Бераз сугышканнан соң, мәчеләр качу ягын карыйлар, этләр алар артыннан куалап чыгып китәләр. Алехо Бәби белән кала. Бәләкәч әйләнеп керә.

Бәләкәч. Син беркая китмә, Бәбине әйбәтләп кара!