Kitobni o'qish: «Pericla Navarchi Magonis»
INTRODUCTION
The easiest way to learn a language is by its use and in this respect Latin is like other languages, – it should be studied with use, and used with study. In teaching Latin, however, schools follow no such simple methods. Latin is taught with hardly any effort at its use and in most cases with no effort to add to the classical text any reading in Latin which would attract the interest of the young and which they could take up out of class for its own sake. The student begins by committing to memory the many forms and rules of an inflected language – no small task to undertake at the age of twelve or thirteen years, – and through this laborious drudgery is introduced to a small amount of text selected from Cæsar, Nepos, Sallust, Cicero and Virgil – excellent texts for the class-room, but not likely to be read at home for pleasure, except by those children, if such there be, who find entertainment out of school in reading Webster, Burke and Milton.
For children who like fairy stories and romance, who like to read of sea-fights and adventure, this account of "The Adventures of Captain Mago" has been translated into excellent Latin by Dr. Arcadius Avellanus, and my advice to those who take the book up, is – don't turn the reading into work. The Latin is not very difficult. Some of the descriptions may not be easy, but descriptions can be passed over and the action is not hard to follow. After reading a few pages in this manner you will be surprised to find that the book can be read for the sake of the story; go a little further and forms and rules which were hard to learn from the grammar will have concrete meaning and a familiar air. Long before the end you will like Latin and will begin to find class-room work much easier.
This book is one of several stories which Dr. Avellanus has translated into Latin and which in their manuscript form have together been called the Mount Hope Classics. One of the short stories in this series, Mr. Ruskin's "King of the Golden River" was recently published in pamphlet form under the title "Rex Aurei Rivi" and met with such demand that the small edition was soon exhausted. The present volume which is the first book to be published from the Mount Hope Classics is printed primarily for my own children, but a somewhat larger edition has been published than was ventured when Rex Aurei Rivi was printed, and while this edition holds out copies may be purchased at the address given below.
37 Wall Street, New York City
E. Parmalee Prentice
PRÆFATIO AUCTORIS
Paginæ hicce secuturæ nihil sibi novi, nihil eruditæ disquisitionis, vindicant. Solum earum atque unicum propositum est, imaginem priscorum temporum, ut mundus mille ante Christianum ævum annis exstiterat, adumbrare, popularique, præsertim pro iuventute, sermone summam exhibere notitiarum, rerumque multifariarum, quæ nobis in libris passim obviam fiunt, qui libri, partim propter caritatem pretii, partim propter rationem abstrusam ac doctam narrationis, plerisque haud patent.
Verendum mihi erat, ne si paginas fictæ huius narrationis, quippe cuius solum propositum est doctrinam iucunde impertiri, effusis notis onerarem, totum opus obruerem: licet hic tamen semel memorare, omnia, quæ hic historiam Phœnicum respiciunt, ex uno alterove opere auctorum, a me consultorum, amplissimis argumentis suffulciri posse.
Præcipuorum huius generis auctorum, operumque eorum elenchum hicce subiungo:
1. F. C. Movers, Das Phönizische Alterthum.
2. E. Renan, Mission in Phénicie.
3. Daux, Recherches sur les Emporia phéniciens dans le Zeugis et le Byzacium.
4. Nathan Davis, Carthage and her Remains.
5. Wilkinson, Manners and Customs of Ancient Egyptians.
6. Hoeckh, Kreta.
7. Grote, History of Greece.
8. Mommsen, Geschichte der Römischen Republik (Introductio, et Cap. I).
9. Bourguignat, Monuments mégalithiques du Nord de l'Afrique.
10. Fergusson, Rude Stone Monuments.
11. Broca, atque A. Bertrand, Celtes, Gaulois et Francs.
12. Abbé Bargès, Interpretation d'une Inscription phénicienne trouvée à Marseille.
13. Layard, Nineveh and its Remains.
14. Botta, Fouilles de Babylone.
15. Reuss, New translation of the Bible.
Denique paucæ notæ ad calcem adiectæ sunt,1 e quibus palam esse potest, quid per totum opus fieri potuisset. Appendicem item subnexi sub finem operis, quæ saltem obscuriores passim res illustrent, quas narratio perpetua quodammodo obscuriores reddidit.
CAPUT I
Quamobrem Bodmilcar, nauta Tyrius, Hannonem, scribam Sidonium, oderit
Navarchus Mago2 ego sum, meque artis navigandi peritissimum esse, Hiram,3 Rex Tyriorum,4 probè intellexit. Tertio itaque regni sui anno evenit, ut Sidone,5 oppido piscatorum, capiteque Phœnicum,6 ad se in regiam, colloquendi causà, me evocaverit. Nimirum de meis longinquis peregrinationibus iam antea certior factus, rite cognovit quemadmodum Melitam7 viserim, quemadmodum ad Byrsam8 usque negotia factitaverim, quod quidem oppidum, a Sidoniis conditum, nunc tamen a Tyriis Carthadas9 appellatur; ac, denique, quemadmodum ad dissitissimas Gades10, in regione Tartessiorum,11 pervenerim.
At lapsu temporis sol gloriæ Sidoniorum inclinare, fortunæque recedere cœperunt. Dum enim Tyriorum navigia longè latèque maria in suam redegerunt potestatem, mercatores eorundem terras quaquaversum peragraverunt. Enimverò Tyriis placuit regem sibi creare, qui per suffetes,12 vices eius agentes, cætera Phœnicum oppida sibi subegit. Sic igitur fortunæ Tyriorum in diem augescere cœperunt, unde factum est, ut nautæ, mercatoresque ex oppidis Sidon, Gebal, Arvad, atque Byblo,13 Tyrum confluerent, ibique suis cœtibus, mercatorumque collegiis, iam tum summa potestate pollentibus, societate se iungerent.
Quum ego itaque Regi Hiram obsequii præsto officia, ipse me edocet, amico et socio suo Davidi, Regi Iudæorum, in votis esse, ad condendum Deo suo Adonai14 templum, materiam undique comparare, Hierosolymaque,15 urbem suam, convectari curare, sibi vero in animo esse, regiá munificentiá ad molimentum omnem opem atque operam conferre. Proinde, Rex suadet mihi, ut suis sumptibus, aptam classem comparem, iter Tartessum suscipiam, copiam argenti, aliaque quælibet rara, pretiosaque eius regionis producta conquiram, quæ ad templum illud adornandum sumptuosissima, et maxime accommodata esse videantur.
Quandoquidem desiderio revisendæ Tartessi, regionumque Occidui utique perquam ardebam, propositum Regis peravide amplector, eumque certiorem reddo, non plus temporis me mihi sumpturum quam quod ad comparandam, instruendamque classem, et ad conducendas operas,16 sufficere iudicavero.
Ad Festum Vernum, quo tempore navigatio annue instaurari solet, duo usque menses supererant. Hoc temporis intervallum mihi affatim sufficiebat, nam, præterquam quòd iussu Regis prius Ioppam17 navigare, illinc autem, ad excipienda Regis Davidis mandata, Hierosolyma proficisci debebam, opus in præsentia non erat, ut præter mea navigia nautasque, ullius rei curá tenerer; satis enim mihi constabat fore, ut frugum, militumque ferax Iudæa mihi copiam victús militumque suppeditatura esset.
Tam pronas aures suis præceptis me præbuisse Regi pergratum erat. Quapropter ærarium18 suum mihi mille siclos19 argenteos statim adnumerare iussit, ut instantibus indigentiis meis consulere possem; præfectis autem armamentarii20 demandavit, ut, si quo ligno, cannabi, aut ære indigerem, eorum voluntate inde tollere possem.
His peractis, Regi valedixi, meque ad scribam meum Hannonem, gubernatoremque Himilconem21 contuli, iste enim alter cunctis in meis peregrinationibus comes mihi esse consuevit. Hi, dum ego apud Regem morabar, in scamno, iuxta portam regiæ22 sedentes me præstolabantur, de causis disputantes, quæ animum Regis inducere videbantur, ut nos Sidone accersi iussisset; unde haud perperam coniectabant quoddam cœptum impendere, ac discrimina, ipsis haud ingrata, sublatere. Quamobrem, simulac vultum meum lætitiæ æstu rubentem conspicantur, Hanno
"Salve," inquit, alacri voce, "Here redux! Pro certo auguror Regem aliquod cordis tui votum præstitisse."
"Probe, Pol, hariolaris" inquam, "et quid tu id esse putas?"
"Fortasse" ait ille, "nova sufficietur navis ei, quam in Syrti Maiori23 amiseras; atque, insuper, vectura non spernendæ molis; quisnam Sidonius hoc amplius speret?" Tum ego:
"Scite" inquam, "mi Hanno, coniectas; tamen et aliquid aliud præterea. Verum bona nostra fortuna etiam postulat, ut vota nostra extemplo persolvamus. Festinemus itaque ad fanum Astartes,24 reddamus Divæ grates, eiusque tutelam nobis Ioppam tendentibus efflagitemus. Ioppam enim navigabimus, illinc autem Tartessum."
"Tartessum!" velut echo lætabunda resonabat vox Himilconis, ad cœlum levato uno oculo, siquidem alterum prœlio navali amiserat. "Siccine, Tartessum?" iterum clamitat, "O Dii fatorum navium arbitri, vos, o sidera, quæ in stega excubans toties lustrare consuevi, en vobis senos siclos paratos offero, non enim plures suppetunt. Verum conferte me Tartessum, faciteque ut mihi obviam sceleratus ille occurrat, cuius lancea me oculo orbavit, iam ego pulchre faciam ut mucronem pugionis mei Chalcidici25 sub ima costa sua terebrare sentiat; præterea etiam bovem in hostiam vobis voveo, eximiorem Api,26 fatuorum Ægyptiorum Deo."
Hanno minus æstuabat. "Ex mea parte" inquit, "satis existimabo, si ex ærumnosa lorá27 Iudaica, vilibusque mercimoniis Sidonicis, tantum mihi cambire28 contingat, ut commodum argenti cumulum aggerere valeam. Ac tum mirum quam lubebit villam in littore condere, ubi celocem29 meam, purpureis velis actam, æquora perarantem contemplando, licebit vitam luxu lautam degere."
"Memineris attamen" eum moneo, "priusquam detur vitam luxu tumentem in ædibus refulgentibus otio agere, haud dubie nobis instare sortem, ut noctes, nec paucas, sub dio, asperiori sub cœlo Occidentis agamus; nec semel famem nostram ut tenui victu, arido crustulo expleamus, antequam eo genere vitæ opiparæ potiaris." Ad hæc ille:
"Eo" inquit "iucundius erit in præterita respectare; et quum licuerit in nostris sumptuosis pulvinaribus reclinare, atque tum memoriam discriminum recolendo, tum auscultantibus ea hospitibus repræsentando, geminá frui voluptate."
Sermocinationes istiusmodi nos detinebant usque eò dum ad cupressetum pervenimus, cuius e medio argentatum templi Astartes tectum emicabat. Ædificium, iubare solis, ad Occasum vergentis coruscum, obliquos Phœbi radios, ex inauratis pinnaculis quæ graciles pilæ sustinebant, prorsum refundens, fulgoris pompá renidebat. Circum, in luco, sacræ volitabant palumbes, quæ luci sacra loca subinde ambientes, in perticis inauratis, pilas columnasque constringentibus conquieverunt. Passim greges puellarum in luco conspiciebantur, quæ in stolis albis, purpure aut argento patagiatis, partim mala granata pro sacrificio in templum deferebant, partim animi causa spatiari videbantur. Quandoque, quum fores templi patefiebant, e longinquo concentus sistrorum, tibiarum, et cithararum, quibus sacerdotes laudes Deæ celebrabant, exaudiebantur. Hi moduli, numerique concentus ac musicæ, quibus lenis palumbum gemitus sese immiscebat, tum etiam securarum30 virginum soluti cachinni inter hæc resonantes tales fuerunt, ut sonitus in arcanum quoddam murmur suaviter conflueret, nec facile fieri poterat, ut animos nostri similium præteriret, quorum aures, his insuetæ, haud unquam aliud, magisque concinnum, quam navium stridorem, gemitum fluctuum, atque ventorum boatum percipere consuevissent.
Interim ego cum Himilcone consultum adivi elenchum, qui pretia hostiarum ferebat. Hæc pretia tabulis æneis erant insculpta, quæ tabulæ ad dextrum in introitu ad vestibulum templi basi marmoreæ ingentis palumbis erant affixæ. In sacrificium placuit mihi aliquot fructus, unamque placentam eligere, quorum pretium unum siclum non excedebat; ubi autem me converto, ut Hannonem advocem, ecce obviam mihi fit aliquis, tenui ac squalidá nautarum tunicá indutus, qui celeri gradu, maledicta mutiens, versus me festinavit.
"Sic me Báal Sámaim, dominus cœli!"31 haud mei conscius exclamo; "nonne iste Bodmilcar Tyrius est?"
Is protinus subsistit, me ictu oculi agnoscit, et inter nos salutem damus et reddimus.
Bodmilcar, quem sic necopinato conveni, unus erat e veterioribus meis comitibus. In expeditionibus meis bellicis atque mercatoriis sæpenumero solebat ad latus meum uni alterive navi præesse. Is iam et Himilconi notus erat, atque una stupebamus, ac miserti sumus status eius, in quo sese visui nostro sistebat.
"Quid, malum," inquam impatiens, "te in hunc statum redegit? Namque tu olim Tyri dominus esse solebas aliquot gaulorum,32 ac minimum quaternarum barcarum,33 narra, sodes, quid mali te afflixerit, ut te nunc hic, tamquam mendicum, vix chitonetá34 indutum inveniamus?"
"Moloch35 mactet, et in ima perdat damnosos Chaldæos!" furens halitat Bodmilcar. "Ut galliniceps Nergal36 suus excruciet eos cunctos, ut urat assetque universos! Historia mea relatu brevis est. Auditedum! Vecturam habebam mancipiorum. Nunquam ulla vectura huic fuit comparanda, sub velis dumtaxat Tyriis. Alveus gauli mei Tyrii viros ferebat Caucasios, boum instar fortes, ac puellas Græcas, rectas et graciles, tamquam arundines; erant, insuper, Iudæi, qui vitis plectendæ, agrorumque culturæ gnari fuerunt. Hi omnes pretio ne æstimandi quidem erant."
"At vero, amice, Bodmilcar," quæro ex eo, "ubinam sunt isti omnes? Anne te numerus siclorum male venditæ mercis fefellit?"
"Ubi sint? ubi sint nunc?" vagit ille furens, "Omnes et singuli eorum in itinere sunt versus aliquod oppidum Chaldæorum, quos Dii perdant, trans Rehoboth. Loco autem siclorum sustinui calceorum ictus, liventesque plagas, quarum vestigia diu gesturus sum. Suffes quidem Navalis dedit mihi aliquot gerá-as,37 ut ærumnam dumtaxat prævertere possem, alioquin ne micam quidem ad sustinendam vitam comparare potuissem. Tertius iam est dies ex quo Tyrum perveni, et ad hoc iter emetiendum tantum itavi, ut pedes omnino contumuissent, ac vix etiamnum par movendo essem."
"Ain' tu," quærit Himilco, "pedibus te huc venisse? Certe Hercle, poteras quoddam navigium, quod te huc deveheret, reperire."
"Navigium!" gannit subindignans Bodmilcar. "Ex quonam est moris in arido navibus vehi? Nonne prædico me ex Rehoboth, terra Chaldæorum, qui male pereant, huc venisse? Audi tamen me ex integro, tum futurum scio ut mihi compatiaris. Præ primis iter secundum littora occepi: a Philistinis mancipia ex Caucaso comparavi. Fortunæ meæ erant paratæ. Iam domum tendebam, Phasimque in littore Chalybæo appropinquabam, quum Dii quidam alieni, quòd persuasum mihi est nec Melcarth, nec Moloch talem esse, ut nautam Tyrium hunc in modum tractent, Dii, inquam quipiam alieni sævam nobis immiserunt tempestatem. Cunctis nervis intentis, nautarum catervam perinde ac vecturam humanam satis feliciter servavi, attamen principem mercium partem amisi, naviculæ autem mere misellæ ad exitium erant quassatæ. Una tantum via salutis, præterea nihil erat reliqui, nimirum, ut quod mihi supererat, per Armeniam et Chaldæam, pedibus traducerem, ea spe fultus, ut eo itinere alicubi mercatoribus occurrerem, iisque mancipia mea divenderem. At Dii ne nunc quidem mihi propitios se præbuerunt. Nimirum turba Chaldæorum nos adorta est. Nos quinquaginta armati ad catervam quadringentorum mancipiorum tuendam non sufficiebamus; quæ ut erat misera et improba, nullo pacto, nec plagis, nec precibus permovenda erat, ut ad se vindicandum vel digitos saltem porrigeret. Eo proinde ventum est, ut facile opprimeremur, atque ego, cum meis una captus, abducerer. Chaldæi nos regi Ninive vendere parabant, me autem, partem meæ ipsius vecturæ factum, stupebam."
"Verumtamen, ecce te salvum! Quí id contigit?" interrogo veterem socium, "ut manus captorum effugeres? narra, sis, nobis."
"Captores mei" pergit ille, "et explorare me, et vincire neglexerunt. Ipsa, itaque, prima nocte interluni, aliquot lurcones, custodes meos, loquelis oblectabam, fabulas ipsis texendo de colubris Libycis, deque incolis Tartessi, oribus medio in pectore hiantibus, oculisque in extremis digitis sitis, atque hi ore patulo mendacia excipiebant, quibus aures sedulo offundebam, iisque adeo erant intenti, ut muneris sui prorsus essent immemores. Occasione usus, primum unius alvum sicá meá confodio, alterum autem iugulo, et confestim effugio. Celeri pede elapsus, Moloch sint grates, nebulones omnino evasi. At nunc, quum iam hic sum, Diis solis notum quid de me fiat. Si munere gubernatoris potiri nequivero, vices nautæ Tyrii gregarii me obire oportebit."
"Non oportebit, Bodmilcar," aio ego, "tempore maxime opportuno nobis occurristi. Sint Astarti grates, ille tu ipse es, quo maxime indigeo. A Rege mihi demandatum est, ut classem Tartessum navigaturam instruam; expeditioni ipse præsum, sicque licet mihi alterum a me præfectum te creare. Gubernator meus Himilco est, hic autem est Hanno, scriba meus; nunc autem in itinere sumus ad templum Deæ, et iam intrabimus ædem, ut coram Dea pactum litteris mandemus." Tum Bodmilcar:
"Dii te ament, Mago chare!" gratus respondet, "omnes Superi æquas tibi referant vices. Si mihi dabitur tecum Tartessum navigare, iniurias, mihi a Chaldæis illatas, haud æegre tulero. Modo Melcarth siverit ut idonea navis nobis contingat, Himilcone duce iter nobis prospere cedet, etiamsi ad ultimas mundi oras eundum sit."
Hanno, qui se interea nobis adiunxerat, e balteo suo atramentarium calamosque exprompsit, item cotem ad hos acuendos, in gradum templi consedit leges pacti litteris mandaturus, quibus ego præfectus classis creabar, Bodmilcar vicarius præfectus, Himilco autem gubernator princeps. Hoc facto, ego et Himilco sigilla nostra affiximus documento, quod et Bodmilcar facturus erat, et sigillum suum, vix sibi conscius, apud se quæritabat, quum demum illi incidit sibi id a Chaldæis ereptum fuisse. Itaque ego illi vicenos siclos obtuli, quibus et novum sigillum, et quædam indumenta compararet. Tum ego cum Himilcone ad sacrificium e fructibus et placenta Deæ Astarti offerendum processi; quo peracto, animis mire erectis, iter in portum fleximus, ubi leve nostrum navigium Gadita paratum præsto fuit.
Postridie ad opus nostrum alacriter nos accinximus. Rationem itineris in papyro expressi. Statui meam Gaditam expeditam servare, sed consultum duxi gaulum in vicem actuarii fieri ad vectandas merces, duasque barcas suppetiarias gaulo, utpote qui nimiá aquá impeditus, littora propius accedere nequiret. Pro comitatu duas triremes ampliores, cum duplici stegá, quinquaginta remis actas selegi, similes paulo ante Sidoni inventis. Hoc ipso tempore Tyrii tres huiusmodi triremes in portu habebent, quæ quidem admodum celeres, nec aquis impeditæ, in prora validis rostris erant armatæ, ac tam velis, quam remis actæ, tum in usum bellicum, tum in mercatorium aptæ erant.
Constitui, porro, ut carinæ lateraque horum navigiorum e cedro, mali autem atque antennæ e robore Basanico, e Iudæa, fierent. Morem veterem, quo vela e iuncis Galilæis, aut e fibris papyraceis parabantur, abrogavi, quod malebam ut eadem e præclara nostra Phœnicia cannabi texerentur, cuius in tenacissimam texturam apparandæ, incolæ Arvad, atque Tyrii, peritissimi erant. Materia hæc eadem erat, ex qua funes meos plecti curavi.
Ut armificinam perambulabam, mirabar ingentem copiam æris coacervati, quum sub oculos meos cecidit plumbum album, quod a Celtis, procul ad Aquilonem occiduam sitis, obtentum erat. Antea quam ego iter eo susceperam, insulæ eæ prope ignotæ fuerunt. Mihi, profecto, persuasum est disquisitionem ibi a me institutam haud minorem in Phœnices contulisse utilitatem, quam beneficia quæ binis ante sæculis e repertis ad Tartessum argentifodinis redundaverant, licere mihi asseverare.
Conspectus æris me permovit, ut consilium, quod mecum iam dudum volvebam, exsequerer. Tunc mihi occurrit, si carina, perinde ac latera sub aqua, eodem modo quo prora, ære muniretur, futurum esse, ut navigium multo firmius evadaret, nec lignum tam facile putresceret. Statui itaque proras triremum e dura mixtura plumbi albi cuprique fuso metallo obducere, carinas autem atque latera aquis mersa omnium quatuor navigiorum lamnis æreis cusis obdere. Æs Cypreum, ceu nimis molle ac spongiosum, meo proposito ineptum iudicavi; quod vero Libanus gignit nimis rigidum ac fragile; sed metallum Cilicium, utpote perquam firmum, et tamen ductile, usui meo aptissimum censui. Chelesbáal itaque, manceps Tyrius, operi se extemplo accinxit, atque lamnas, tres cubitos longas, ac duos latas, excudere cœpit.
Rex ducentos fabros imperio meo subiecit. Ut vero horum laboribus penitius invigilare possem, placuit mihi domicilium cum sociis Viá Picatorum, e regione armamentarii conducere, unde e fenestris meis, in contignatione quarta, operas in Navali versantes commode perspicere poteram. Interim Hannonem elenchum mercium cambio aptarum conficere iussi. Ipse et Himilco his potissimum rebus sedulo congerendis erant dediti, Bodmilcar vero, duobus nautis accitis, vicinia portus solebat perambulare, ac, satis prospero eventu, tentabat nautas pro mea caterva, ex otiosis, allectare, qui galeris inclinibus circumquaque errabundi conduci gestiebant.
Die primo mensis Nisan,38 integris quatuor septimanis ex quo munus mihi commissum susceperam, domum redux, cœnatum, socios altercantes offendi.
"Heus," inquam, cubiculum ingressus, "quid mali vos agitat? quid rixamini?" Tum Hanno:
"Bodmilcari," inquit, "ostendere volo buculo eum haud amplius sapere; nec se camelo Bactriano comptiorem præbere." Ad hæc Bodmilcar,
"Tune," ait indignabundus, "tantam me contumeliam ab id genus ephebo ferre oportere arbitraberis? Egone ista convitia a simio hoc genus sylvestri tolerem, qui pupæ instar primo venti halitu vagiet, nosque ut se sicco restauremus flagitabit? Hic enim vitam medio inter scribillatores mulierculasque degere sciens est usque adeo, ut animo virili haud plus testudine hortensi polleat."
Cui Hanno: "Vera, Hercle, memoras," per sarcasmum respondit, "enimvero experientiá tibi par non sum; me enim Chaldæi plagis non docuerunt, nec servi mei tergum mihi triverunt. Verumtamen, quamvis vigesimum nonnisi ætatis annum agam, primo quoque tempore me mare reformidare comperieris, licebit, ut me, soleæ instar tritæ, in mare præcipitem des. Cæterum, iter maritimum iam ad Citium usque expertus sum; fui etiam apud Ionios, quorum linguam apprime calleo, oppido melius quam quiscumque vestrum."
"Mihine de Ioniis blateras, talpa cœca" furit Bodmilcar, "non id mihi tentabis, quin ossa tua cuncta comminuam."
Sic fatus, pugionem suum arripit; at Hanno intrepidus urceum satis capacem pro telo sublevat.
"Siste! siste!" ingerit se Himilco, "vide ne pretiosum nectar disperseris;" atque dum ego brachium Bodmilcaris arceo, ipse urceum illi adimit, et in angulum cubiculi statuit.
Tum ad rixantes conversus, sic eos alloquor: "Iurgium hoc vestrum ferendum non est; uterque vestrum mihi paret, et eapropter mandatis meis obtemperabitis; amice vos geratis; male se habebit qui secus egerit. Interim, dic, velim quid sibi ista de Ioniis loquela velit?"
Hanno, in signum obedientiæ, manum porrigit, iniuriæ Bodmilcari illatæ se pœnitere ait, me autem certiorem facere, ioci causa eum lacessisse.
"Vide, sis," obtestor Bodmilcarem, "ne Hannonem tibi subditum arbitreris, quin ut eum tibi omnino parem tractes. Interim, edissere, rogo, quid ipse tam probrosi dixerit, ut tu adeo succendaris?"
Bodmilcar pudore videbatur affici, stabatque barbam torsitans, et quin oculos attolleret, sic fatur:
"Inter captivos, mihi a Chaldæis ereptos, erat quædam puella Ionica, quam mihi in uxorem sumere in votis fuit. Eam rem Hannoni memoravi, sed ipse nihil nisi me derisit; aiebat præterea puellam sua sponte cum Chaldæis profugisse, ne in manus meas incideret; atque hæc sua contumelia me in furorem egit."
"Atqui ego," interpellat Hanno, "eum exasperare nullo modo volebam, nec nisi e ioco insulso id patravi, quum eum insimularem velut iam prope vetulum pro sponsa adeo iuvencula; insuper, virgines Ionicas suavi odore florum, aromatumque fragrantiá, quam nidore bituminis, potius delectari."
"Ineptissime fecisti," increpo eum quam poteram severissime, quamquam, revera, ridere gestiebam.
Denique suadeo illis ut litem componant, in gratiam redeant, pacemque poculo vini confirment. Hanno se paratissimum præbet his verbis:
"Ego quidem ex imo corde, et sic Astarte me adiuvet, ut mihi canos eius offendere unquam in animo sit." Bodmilcar tamen manum porrectam haud tam alacri animo prehendit, et invitum se agere satis erat clarum.
Quoniam Himilconi nullum in præsenti periculum confligendi superesse videbatur, urceum suum ex tuto iterum protulit. Dissidii eius posthac nullum indicium audivi; me tamen latere nullo pacto poterat Bodmilcarem nunquam postea in Hannonem eo, quo ante, animo fuisse; nam cum eo, præterquam quod vitari non poterat, nunquam amplius verba fecit.
Circa septimanam post, quum in armamentario versarer, ut funes pro rudentibus exquirerem, Himilco currens ad me venit, nuntiavitque servum regium adesse, ut mihi mandata regis tradat. Ut in conspectum eius veni, Syrium39 vidi spadonem hirtum, vultu fucato, pallio acu picto indutum, more suæ gentis, maiusculas inaures gerentem. Ipse manu longiorem baculum gestabat, specie malogranati in capulo, languoreque quodam blæso verba efferebat.
Postquam me a summo ad imum acie perscrutatus esset, "Tune," me affatur, "es Navarchus Mago, Regius navium Magister?"
Me annuente, prosequitur: "Ego Hazael40 sum, e familia regia; hic in digito cernes annulum signatorium, indicium auctoritatis meæ exercendæ. Eam ob causam ad te veni, ut genus inspicerem navigiorum, quæ tu ædificas; præsertim tamen te edoctum esse volo, ut pro me, regioque mancipio, quod iussu heri mei, ad Pharaonem, regem Ægypti, deduco, aptæ et accommodatæ casteriæ parentur. Duas dumtaxat camas commodas fieri oportebit; atque mandatum regis est, ut postea quam
Hierosolyma visitaveris, nos in Ægyptum devehas."
Præter modum stupefactus hominis proterviá tranquillá, "Quod ad tuum de camis præscriptum," inquam, "attinet, monitum te esse volo, in navibus penes navarchum, eiusque gubernatorem, omnem esse potestatem loca quibuslibet vectoribus ad arbitrium attribuendi."
"Esto ut vis," respondet spado, "nihilo tamen secius fieri oportebit, ut pro me, ac pro regio mancipio duæ casteriæ seorsim, rite adornatæ, tapetibusque instructæ apparentur. Fieri enim nullo pacto poterit, ut nobis cum rudibus picatisque nautis convictus sit."
Gestiebam facete admodum, ut Hazael sentiret, quæ voluptas esset per totam corporis sui longitudinem in sordibus humi iacere, compescui tamen iram, et,
"Aliquid comminiscar," respondi illi; "aut enim pariete curabo in angulo alvei cellam obsepiri, aut vero e tabulis in stega casteriam fabricari; quidquid tamen futurum sit, id muneri navis offendiculo esse non licebit. Quum tibi in navi locum providero, tuum erit, ut libuerit, locum supellectili instruere et adornare; memineris tamen, tua stragula, sipariaque primá tempestate corruptum iri. Verum de his tuum, non meum erit cavere."
At spado nihil pensi faciens sic prosequitur. "Utramque casteriam oportebit luminis41 duodenum cubitorum in longitudinem, et senum in latitudinem habere; sex scamna e santalo42 et ebore fieri oportet; spondas ex opere intestinario,43 fenestrarum denique quadraturas arcte aptabiles fieri curabis."
"Quid? fieri curabo?" quæro ex eo, "Nonne modo explicui tibi casteriam ad proprium tuum arbitrium abs te instrui et adornari posse et debere? Quanta, et ubi ea sita sit, meum erit videre; meá voluntate his in rebus potius nihil erit. Per me licebit ut tuo domino nunties, pro utroque vestrum in navi provisum iri; quidquid tamen statuero, ei omnino nulli fas erit refragari."
Temeritate meá spado quodammodo stupefactus, tacitus me contuebatur, satis tamen intelligere parebat me non eum esse, qui iocorum admodum patiens existimandus sit. Interim secum quædam mutiebat, quasi diceret, satius esse me operam dare, ut omnia rite, et e sententiá fierent; ac, tandem, quin ulla amplius verba fecisset, discessit. Oculis eum parumper sequebar, tum ad Himilconem conversus, qui ad excipienda verba mea satis prope adstabat, hæc dixi:
"Nisi admodum fallor, antequam negotia nostra cum eo explicuerimus, satis incommodi ab eo accipiemus."
"Haudquaquam," inquit Himilco; "iam ego curabo ne id fiat. Antequam fucata ista bellua plus quam fas sit negotiis nostris se ingerat, funem circa calces sentiet, et capite aquis merso pendebit toto ab Ioppa ad Tartessum usque itinere. Ii profecto non sumus, qui instar asinorum se ludificari perferamus."
"Minime vero," assentior illi; "sed, fortasse, omnia prospere cedent; Moloch nostrum præsidium erit, nec Numen Astartes nos iam in alto versaturos, deficiet. Si verum me fateri oporteat, maior circa Hannonis cum Bodmilcare mihi simultatem sollicitudo est."
"Cæterum," excipit Himilco, "decet nos optima sperare; nam Bodmilcar in oneraria muneribus tenebitur, nos vero sedulo dabimus operam, ut Hanno in aliqua barca officio fungatur."
"Vera," inquam "memoras; enitendum nobis profecto erit, ut alter ab altero seiungatur. Quod vero ad postulata huius spadonis attinet, non, Hercle, perspicio, utrum satius ducendum sit casteriam pro eo in altera oneraria, utpote spatiosiori, fieri, an vero hic, in mea navi, ut eos perpetuo sub meis oculis habeam. Dii tam mancipium, quam spadonem istum male perdant!"
Hoc eodem puncto temporis Hanno accedit cum volumine papyri in manu, videbaturque sensum collocutionis nostræ percepisse.
"Quid rei est?" quærit ille. "Mancipium atque spadonem quemdam nobiscum vectum iri audio. Cura eorum certe mihi obvenire deberet. Officium hoc genus semper scribarum esse solet. Præterea, in studiis magicis ego iam non parum operæ posui; quin etiam ego plus quam magus quisquam calleo horum indolem, quidque illi concupiscant, vel quid aversentur, accurate teneo."
Contra hæc ego ostendi hos in Ægypto, quo profecturi erant, satis magorum inventuros, mihique in animo esse, ut iidem perpetuo ante oculos positi sint. Tum ille:
