Elif Shafaq

Elif Shafaq (1971-yil 25-oktyabrda tugʻilgan) — turk-ingliz yozuvchisi, esseist, notiq, siyosatshunos. Shafaq turk va ingliz tillarida yozadi va 19 ta asar nashr ettirgan. U "Istanbullik badbashara", "Ishqqa oid qirq qoida", „Momoning uch qizi“ va "Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya „ romanlari bilan mashhur. Uning kitoblari 55 tilga tarjima qilingan va bir qancha mukofotlarga nomzod boʻlgan. “Financial Times" tomonidan „Turkiyaning yetakchi ayol romanchisi“ sifatida taʼriflangan, uning bir qancha asarlari Turkiyada va xalqaro miqyosda bestseller hisoblanadi. Uning asarlarida Istanbul shahri koʻzga tashlanib, Sharq va Gʻarb madaniyati mavzulari, ayollarning jamiyatdagi oʻrni va inson huquqlari masalalari yoritilgan. Uning romanlarida muhokama qilingan ayrim siyosiy jihatdan qiyin mavzular, masalan, bolalarni zoʻravonlik va arman genotsidi, Turkiya hukumati, uni Buyuk Britaniyaga hijrat qilishga undagan qonuniy choralarga taqaladi. Shafaq siyosatshunoslik fanlari nomzodi hamdir. Esseist va bir nechta ommaviy axborot vositalariga muallif boʻlgan Shafaq ayollar huquqlari, ozchilik huquqlari va soʻz erkinligini himoya qiladi. Shafaq Fransiyaning Strasburg shahrida faylasuf Nuri Bilgin va keyinchalik diplomat boʻlgan Shafaq Atayman oilasida tugʻilgan. Ota-onasi ajralganidan keyin Shafaq Turkiyaning Anqara shahriga qaytib keldi va u yerda onasi va buvisi qoʻlida tarbiyalandi. Uning soʻzlariga koʻra, bu oilada ulgʻayish qiyin boʻlgan, ammo patriarxal boʻlmagan muhitda ulgʻaygani unga yaxshi taʼsir qilgan. Otasiz ulgʻaygach, oʻgay akalarini ilk bor yigirmaga kirganida koʻradi. Shafaq oʻn sakkiz yoshida onasining familiyasini — turkcha "tong" degan maʼnoni anglatuvchi ismini oʻziga qoʻshib qoʻygan. Shafaq oʻsmirlik yillarini Madrid, Iordaniya va Germaniyada oʻtkazdi. Shafaq Yaqin Sharq Texnika Universitetida xalqaro munosabatlar boʻyicha bakalavriat bosqichida tahsil oldi, keyin esa ayollar tahsilini oldi. U siyosat fanidan fan nomzodi ilmiy darajasiga ega. Turkiyadagi universitetlarda dars bergan. Keyinchalik Qoʻshma Shtatlarga hijrat qilib, u Mount Holyoke kollejida tahsil olgan, Michigan universitetida tashrif buyurgan professor va Arizona universitetining Yaqin Sharq tadqiqotlari boʻyicha professori boʻlgan. Shafaqning birinchi romani Pinhan 1998-yilda turk adabiy mukofoti Rumiy mukofoti bilan taqdirlangan. Shafaqning 1999-yilda chop etilgan „"Nigoh" romani 2000-yilda Turkiya Yozuvchilar uyushmasi tomonidan „Eng yaxshi roman“ mukofotiga sazovor boʻlgan. Uning navbatdagi romani Bit Palas (The Flea Palace, 2002) 2005-yilda Mustaqil eng yaxshi xorijiy fantastika nominatsiyasiga kirdi. Shafaq 2004-yilda ingliz tilidagi birinchi romani "The Saint of Insanities of Insanities" nomli romanini nashr etdi. Uning ingliz tilidagi ikkinchi romani "Istanbullik badbashara" uzoq vaqt davomida „ Orange“ mukofoti uchun roʻyxatga olingan. Unda Turkiya hukumati tomonidan inkor etilayotgan arman genotsidi haqida soʻz boradi. Shafak 2006-yilning iyul oyida romandagi genotsidni muhokama qilgani uchun „turklikni haqorat qilish“ (Turkiya Jinoyat kodeksining 301-moddasi) ayblovi bilan jinoiy javobgarlikka tortilgan. Agar u aybdor deb topilsa, u uch yilga ozodlikdan mahrum etilishi mumkin edi. The Guardian nashrining izoh berishicha, "Istanbullik badbashara " genotsidga bagʻishlangan birinchi turk romanidir. U 2006-yilning sentyabrida prokuror talabiga binoan bu ayblovlardan oqlangan edi. Shafakning „ Muhabbatning qirq qoidasi“ (turk tilida " Aşk ") romani chop etilishi bilan Turkiyada bestsellerga aylandi; 2009-yilga kelib u 200 000 dan ortiq nusxada sotilgan, bu Orxan Pamukning " Yangi hayot " romanining 120 000 nusxadagi oldingi rekordini ham ortda qoldirdi. Fransiyada u Prix ALEF* bilan taqdirlangan — Spéciale Littérature Etrangéreni ham eslatib oʻtish joiz. Shuningdek, u 2012-yilgi Xalqaro IMPAC Dublin adabiy mukofotiga nomzod boʻlgan. Uning asarlari 2019-yilda u BBC tomonidan 100 ta „eng ilhomlantiruvchi“ romanlar va „dunyomizni shakllantirgan 100 ta roman“ roʻyxatiga kiritilgan. Uning 2012-yilgi oʻldirilgan nomusga bagʻishlangan „Shon-sharaf“ romani 2012-yilgi Osiyo adabiy mukofoti va 2013-yilgi badiiy adabiyot boʻyicha ayollar mukofotiga nomzod boʻlgan, undan keyin 2014-yilda Mimar Sinan haqidagi "Meʼmorning shogirdi" asarini yaratdi. Uning 1980-yillardan to hozirgi kungacha Istanbul va Oksfordda kechgan „Momo Havoning uchta qizi“ (2017) romani London meri Sodiq Xon tomonidan yilning eng sevimli kitobi sifatida tanlandi. Amerikalik yozuvchi Siri Xustvedt ham bu kitobga yuqori baho berdi. Margaret Atvud, Devid Mitchell va Sjondan soʻng Shafaq"Future Library" loyihasi uchun 2017-yil yozuvchisi sifatida tanlandi. Uning "Oxirgi tabu" asari 100 ta adabiy asardan iborat toʻplamning uchinchi qismi boʻlib, 2114-yilgacha chop etilmaydi Shafaqning 2019-yilda chop etilgan "Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya " romani, Istanbullik xodimining hayoti haqida hikoya qiluvchi romani Buker mukofoti uchun nomzodlar roʻyxatidan joy oldi. 2019-yilda Shafaq oʻzining badiiy asarida bolalarga nisbatan zoʻravonlik va jinsiy zoʻravonlikni koʻrsatgani uchun turk prokurorlari tomonidan tergov qilingan. Shafaq oʻzining oʻn ikkinchi romani "Yoʻqolgan daraxtlar oroli" ni 2021-yilda chop ettirdi. Shafaqning turk tilidagi badiiy boʻlmagan insholarini toʻrtta kitobda toʻplangan, bular: Med-Cezir (2005), Firarperest (2010), Şemspare (2012) va Sanma ki Yalnızsin (2017). 2020-yilda Shafak "Boʻlinish davrida qanday qilib aql-idrokni saqlash kerak?" nomli kitobini nashr etdi. Shafaq Time, The Guardian, La Repubblica, The New Yorker, The New York Times, Der Spiegel va New Statesman uchun maqolalar yozgan. Shafaq BBC World, Euronews va Al Jazeera English telekanallarida panel ishtirokchisi va sharhlovchisi boʻlgan. 2017-yilning iyul oyida Elif Shafaq BBC Radio 4 ning Desert Island Discs dasturida ham qatnashgan. Shafaq uch marta TEDGlobal maʼruzachisi boʻlgan.